Advertica

 Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3 in Hindi

Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3 in Hindi

рдк्рд░рд╢्рди 1.
рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдЬрдЯ, рдмрдЪрдд рдмрдЬрдЯ рдФрд░ рдШाрдЯे рдХे рдмрдЬрдЯ рдоें рднेрдж рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░:
рдмрдЬрдЯ рдХे рдоुрдЦ्рдпрддः рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं।

  1. рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдЬрдЯ,
  2. рдмрдЪрдд рдмрдЬрдЯ,
  3. рдШाрдЯे рдХा рдмрдЬрдЯ

1. рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдЬрдЯ (Balanced Budget)- рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдЬрдЯ рд╡рд╣ рдмрдЬрдЯ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЖрдп рддрдеा рд╡्рдпрдп рджोрдиों рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 1
рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдЬрдЯ рдХा рдЖрд░्рдеिрдХ рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХोрдИ рдк्рд░рднाрд╡ рдирд╣ीं рдкрдб़рддा। рдЗрд╕рдХे рдХाрд░рдг рди рддो рд╕ंрдХुрдЪрдирдХाрд░ी рд╢рдХ्рддिрдпाँ рдФрд░ рди рд╣ी рд╡िрд╕्рддाрд░рд╡ाрджी рд╢рдХ्рддिрдпाँ рдХाрдо рдХрд░ рдкाрддी рд╣ैं। рдк्рд░ो. рдХेрдЬ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рджेрд╢ों рдоें рдорд╣ाрдорди्рджी рддрдеा рдмेрд░ोрдЬाрд░ी рдХे рд╕рдоाрдзाрди рд╣ेрддु рдФрд░ рдЕрд░्рдж्рдзрд╡िрдХрд╕िрдд рджेрд╢ों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдЬрдЯ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╕ंрддुрд▓िрдд рдмрдЬрдЯ рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा।

2. рдмрдЪрдд рдмрдЬрдЯ (Surplus Budget)- рдпрд╣ рд╡рд╣ рдмрдЬрдЯ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдЖрдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рд╡्рдпрдп рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै।
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 2

рд╕्рдлीрддिрдХ рджрд╢ाрдУं рдоें рдмрдЪрдд рдХा рдмрдЬрдЯ рд╡ांрдЫрдиीрдп рд╣ोрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдмрдЪрдд рдХा рдмрдЬрдЯ рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕ाрдоूрд╣िрдХं рдоांрдЧ рдХे рд╕्рддрд░ рдХो рдШрдЯाрдХрд░ рд╕्рдлीрддिрдХ рдЕрди्рддрд░ाрд▓ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдмрдЪрдд рдХे рдмрдЬрдЯ рдоें рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡्рдпрдп рдХे рд╕рд░рдХाрд░ी рдЖрдп рд╕े рдХрдо рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ рдоंрджी рдХी рджрд╢ाрдУं рдоें рд╡ांрдЫрдиीрдп рдирд╣ीं рд╣ै।

3. рдШाрдЯे рдХा рдмрдЬрдЯ (Deficit Budget)- рдШाрдЯे рдХा рдмрдЬрдЯ рд╡рд╣ рдмрдЬрдЯ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдЖрдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рд╡्рдпрдп рд╕े рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै।
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 3
рдШाрдЯे рдХे рдмрдЬрдЯ рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рдЬिрддрдиी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдоुрдж्рд░ा рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЦрдк рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдоुрдж्рд░ा рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рдХрд░ рджी рдЬाрддी рд╣ै। рдлрд▓рддः рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡िрд╕्рддाрд░рд╡ाрджी рд╢рдХ्рддिрдпाँ рдмрд▓рд╡рддी рд╣ो рдЙрдарддी рд╣ैं।

рдк्рд░рд╢्рди 2.
рдоुрдж्рд░ा-рдкрджाрд░्рде рдХे рдЧुрдгों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░:
рдоुрдж्рд░ा рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рдк्рд░рдЧрддि рдоुрдж्рд░ा рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдЯ्рд░ेрд╕्рдХाрдЯ рдиे рдХрд╣ा рд╣ै рдХि “рдпрджि рдоुрдж्рд░ा рд╣рдоाрд░ी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рд╣ृрджрдп рдирд╣ीं рддो рд░рдХ्рдд рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ै।”

рдоुрдж्рд░ा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧुрдг рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं-

  • рдоुрдж्рд░ा рдЖрдзुрдиिрдХ рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै।
  • рдоुрдж्рд░ा рд╕े рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХो рд▓ाрдн рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै।
  • рдоुрдж्рд░ा рд╕े рд╡िрдиिрдордп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै।
  • рдоुрдж्рд░ा рд╕े рд╡िрдиिрдордп рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд▓ाрдн рд╣ोрддा рд╣ै।
  • рдЛрдгों рдХे рд▓ेрдирджेрди рддрдеा рдЕрдЧ्рд░िрдо рднुрдЧрддाрди рдоें рд╕ुрд╡िрдзा।
  • рдкूँрдЬी рдиिрд░्рдоाрдг рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди।
  • рдоुрдж्рд░ा рдХी рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै।
  • рдоुрдж्рд░ा рд╕ाрдЦ рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 3.
рдкूрд░्рдгрддрдпा рд▓ोрдЪрджाрд░ рдоाँрдЧ рдФрд░ рдкूрд░्рдгрддрдпा рдмेрд▓ोрдЪрджाрд░ рдоाँрдЧ рдоें рдЕंрддрд░ рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░:
рдЬрдм рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдЕрдерд╡ा рдмрд╣ुрдд рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдиे рдкрд░ рдоाँрдЧ рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдЙрд╕ рд╡рд╕्рддु рдХी рдоाँрдЧ рдкूрд░्рдгрддрдпा рд▓ोрдЪрджाрд░ рдХрд╣ी рдЬाрддी рд╣ै। рдкूрд░्рдг рд▓ोрдЪрджाрд░ рдоाँрдЧ рдХो рдЕрдиंрдд рд▓ोрдЪрджाрд░ рдоांрдЧ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рдПрдХ рджी рд╣ुрдИ рдХीрдордд рдкрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рдоाँрдЧ рдЕрд╕ीрдо рдпा рдЕрдиंрдд рд╣ोрддी рд╣ै рддрдеा рдХीрдордд рдоें рдиाрдордоाрдд्рд░ рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╢ूрди्рдп рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдоाँрдЧ рдкूрд░्рдг рд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдоाँрдЧ рд╡рдХ्рд░ x рдЕрдХ्рд╖ рдХे рд╕рдоाрдиांрддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕े рдиीрдЪे рдХे рд░ेрдЦाрдЪिрдд्рд░ рдоें рджрд░्рд╢ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 4
рдЬрдм рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдЙрд╕рдХो рдоाँрдЧ рдоें рдХोрдИ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै рддो рдЗрд╕े рдкूрд░्рдгрддрдпा рдмेрд▓ोрдЪрджाрд░ рдоाँрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рдоांрдЧ рдХी рд▓ोрдЪ рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоाँрдЧ рд╡рдХ्рд░ Y-рдЕрдХ्рд╖ рдХे рд╕рдоाрдиांрддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдиीрдЪे рдХे рд░ेрдЦाрдЪिрдд्рд░ рдоें рджрд░्рд╢ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै-
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 5

рдк्рд░рд╢्рди 4.
рдЙрдд्рдкाрджрди рдлрд▓рди рд╕े рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं ? рдЗрд╕рдХी рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рдХ्рдпा рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░:
рдЙрдд्рдкाрджрди рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдЖрдЧрддों рдЕрдерд╡ा рдЖрджाрдиों рдХो рдиिрд░्рдЧрдд рдоें рдмрджрд▓рдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╣ै। рднूрдоि, рд╢्рд░рдо, рдкूँрдЬी рддрдеा рдЙрдж्рдпрдо рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рд╕ाрдзрди рдпा рдХाрд░рдХ рд╣ैं। рдЙрдд्рдкाрджрди рдпा рдиिрд░्рдЧрдд рдЗрди рд╕ाрдзрдиों рдХे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдк्рд░рдпोрдЧ рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рд╕ाрдзрдиों рдХो рдЖрдЧрдд рддрдеा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХो рдиिрд░्рдЧрдд рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЬाрддी рд╣ै। рдЙрдд्рдкाрджрди рдлрд▓рди рдПрдХ рджी рд╣ुрдИ рддрдХрдиीрдХ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЖрдЧрддों рдПрд╡ं рдиिрд░्рдЧрддों рдХे рд╕ंрдмंрдз рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рддा рд╣ै। рдиिрд░्рдЧрдд рдХो рдЖрдЧрддों рдХा рдлрд▓ рдпा рдкрд░िрдгाрдо рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрдд्рдкाрджрди рдлрд▓рди рдЗрд╕ рддрде्рдп рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдПрдХ рджी рд╣ुрдИ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдоें рдЖрдЧрддों рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрдпोрдЧ рд╕े рдиिрд░्рдЧрдд рдХो рдХिрддрдиी рдЕрдзिрдХрддрдо рдоाрдд्рд░ा рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।

рдоाрди рд▓ें рдХि рд╣рдо рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рджो рд╕ाрдзрдиों рднूрдоि рдФрд░ рд╢्рд░рдо рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣рдо рдЙрдд्рдкाрджрди рдлрд▓рди рдХो рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд░ूрдк рдоें рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। q = f(x1, x2)

рдЗрд╕рд╕े рдпрд╣ рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рд╣рдо рдЖрдЧрдд x1 рдФрд░ x2 рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рдЕрдзिрдХрддрдо рдоाрдд्рд░ा q рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдоाँрдЧ рдлрд▓рди рдХी рддीрди рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╣ैं-

  • рдЙрдд्рдкाрджрди рдлрд▓рди рд╡िрднिрди्рди рдЖрдЧрддों рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓рддрдо рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕े рдиिрд░्рдЧрдд рдХे рдЕрдзिрдХрддрдо рд╕्рддрд░ рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै।
  • рдпрд╣ рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЕрд╡рдзि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЖрдЧрдд рдФрд░ рдиिрд░्рдЧрдд рдХे рд╕ंрдмंрдз рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рддा рд╣ै।
  • рдЙрдд्рдкाрджрди рдлрд▓рди рд╡рд░्рддрдоाрди рддрдХрдиीрдХी рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 5.
рдкूрд░्рддि рдХी рдХीрдордд рд▓ोрдЪ рдХा рдХ्рдпा рдЕрд░्рде рд╣ै ? рдк्рд░рддिрд╢рдд рдк्рд░рдгाрд▓ी рдж्рд╡ाрд░ा рдкूрд░्рддि рдХी рд▓ोрдЪ рдХो рдХैрд╕े рдоाрдкा рдЬाрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░:
рдкूрд░्рддि рдХी рд▓ोрдЪ рдЕрдерд╡ा рдкूрд░्рддि рдХी рдХीрдордд рд▓ोрдЪ, рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрдиों рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХी рдкूрд░्рддि рдХी рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓рддा рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдкूрд░्рддि рдХी рдХीрдордд рд▓ोрдЪ рдХी рдзाрд░рдгा рд╣рдоें рдпрд╣ рдмрддाрддी рд╣ै рдХि рдХीрдордд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХी рдкूрд░्рддि рдоें рдХिрд╕ рджрд░ рдпा рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рд░рд▓ рд╢рдм्рджों рдоें, рдкूрд░्рддि рдХी рд▓ोрдЪ рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдоें рд╣ुрдП рдк्рд░рддिрд╢рдд рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдкूрд░्рддि рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдк्рд░рддिрд╢рдд рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рдкूрд░्рддि рдХी рдХीрдордд рд▓ोрдЪ рдХो рдоाрдкрдиे рдХी рджो рдоुрдЦ्рдп рд╡िрдзिрдпाँ рд╣ैं- рдк्рд░рддिрд╢рдд рдк्рд░рдгाрд▓ी рдФрд░ рдЬ्рдпाрдоिрддिрдХ рдк्рд░рдгाрд▓ी। рдк्рд░рддिрд╢рдд рдЕрдерд╡ा рдЖрдиुрдкाрддिрдХ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдоें рдкूрд░्рддि рдХी рд▓ोрдЪ рдХो рдоाрдкрдиे рдХा рд╕ूрдд्рд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै-
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 6
рдЗрд╕ рд╕ूрдд्рд░ рдХो рдмीрдЬрдЧрдгिрддीрдп рд░ूрдк рдоें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै-
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 7
рдЬрд╣ाँ, ╬Фq рдкूрд░्рддि рдХी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди, q рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдкूрд░्рддि, D рдХीрдордд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рддрдеा p рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдХीрдордд рдХो рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрджि рд╕ूрдд्рд░ es = ╬Фq╬Фp×pq рдХा рдкрд░िрдгाрдо 1 рдЕрд░्рдеाрдд рдЗрдХाрдИ рд╣ो рддो рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХी рдкूрд░्рддि рд╕рдорд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ै, рдпрджि рдкрд░िрдгाрдо рдЗрдХाрдИ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै рддो рдкूрд░्рддि рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ै рдФрд░ рдпрджि рдкрд░िрдгाрдо рдЗрдХाрдИ рд╕े рдХрдо рд╣ै рддो рдкूрд░्рддि рдХрдо рд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 6.
рдХुрд▓ рд▓ाрдЧрдд рд╕े рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं ? рдХुрд▓ рд╕्рдеिрд░ рд▓ाрдЧрдд рд╡рдХ्рд░ рдХा рдЖрдХाрд░ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░:
рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХे рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╕рдорд╕्рдд рдЖрдЧрддों рдкрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдп рдХुрд▓ рд▓ाрдЧрдд рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдХुрд▓ рд╕्рдеिрд░ рдЖрдЧрддों (рдЬैрд╕े-рднूрдоि, рдорд╢ीрди, рдЙрдкрдХрд░рдг рдЖрджि) рдкрд░ рд╡्рдпрдп рддрдеा рдХुрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддी рдЖрдЧрддों (рдЬैрд╕े-рдХрдЪ्рдЪा рдоाрд▓, рд╢्рд░рдо, рдмिрдЬрд▓ी рдЖрджि) рдкрд░ рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдп рдХा рдпोрдЧрдлрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै।
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 8

рдХुрд▓ рд╕्рдеिрд░ рд▓ाрдЧрддें рд╕्рдеाрдпी рд╕ाрдзрди-рдЖрдЧрддों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣рди рдХी рдЬाрддी рд╣ैं। рдЙрдд्рдкाрджрди рдЕрд░्рдеाрдд् рдиिрд░्рдпाрдд рдХी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдЗрди рд▓ाрдЧрддों рдоें рдХोрдИ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП, рдПрдХ рдЪीрдиी рдоिрд▓ рдк्рд░ाрдпः рд╡рд░्рд╖ рдоें 3-4 рдорд╣ीрдиे рдмंрдж рд░рд╣рддी рд╣ै। рдлिрд░ рднी рдЗрд╕рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рдХो рдХाрд░рдЦाрдиे рдХा рдХिрд░ाрдпा, рдЛрдгों рдХा рдм्рдпाрдЬ рддрдеा рд╕्рдеाрдпी рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рд╡ेрддрди рдЖрджि рдХा рднुрдЧрддाрди рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдлрд░्рдо рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд▓ाрдЧрддें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡рд╣рди рдХрд░рдиी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЗрд╕े рдиीрдЪे рдХे рд░ेрдЦाрдЪिрдд्рд░ рдоें рджрд░्рд╢ाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд░ेрдЦाрдЪिрдд्рд░ рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдХुрд▓ рд╕्рдеिрд░ рд▓ाрдЧрдд (TFC) рд╡рдХ्рд░ X-рдЕрдХ्рд╖ рдХे рд╕рдоाрдиांрддрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдиिрд░्рдЧрдд рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХुрд▓ рд╕्рдеिрд░ рд▓ाрдЧрддें рдПрдХ рд╕рдоाрди рд░рд╣рддी рд╣ैं।

рдк्рд░рд╢्рди 7.
рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдФрд╕рдд рддрдеा рд╕ीрдоांрдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╕े рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░:
рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдЖрдп рдПрд╡ं рдЙрдкрднोрдЧ рдХे рдХाрд░्рдпाрдд्рдордХ рд╕ंрдмंрдз рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрдкрднोрдЧ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХेрди्рд╕ рдиे рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдФрд╕рдд рддрдеा рд╕ीрдоांрдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХी рдзाрд░рдгाрдУं рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдФрд╕рдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि (APC) рдХुрд▓ рдЙрдкрднोрдЧ рддрдеा рдХुрд▓ рдЖрдп рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдордп рдкрд░ рдХुрд▓ рдЖрдп рдПрд╡ं рдХुрд▓ рдЙрдкрднोрдЧ рдХे рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рд╕ंрдмंрдз рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдФрд╕рдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХुрд▓ рдЙрдкрднोрдЧ рдоें рдХुрд▓ рдЖрдп рд╕े рднाрдЧ рджेрдХрд░ рдиिрдХाрд▓ी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП, рдпрджि рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдХुрд▓ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЖрдп 1,000 рд░ुрдкрдпे рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕े рд╡рд╣ 800 рд░ुрдкрдпे рдЙрдкрднोрдЧ рдкрд░ рдЦрд░्рдЪ рдХрд░рддा рд╣ै рддрдм рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдФрд╕рдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि (APC) 800/1,000 рдЕрдерд╡ा 0.80 рд╣ोрдЧी। рдпрджि рд╣рдо рдХुрд▓ рдЖрдп рдХो Y рддрдеा рдХुрд▓ рдЙрдкрднोрдЧ рдХो C рд╕े рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ें рддो рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдФрд╕рдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХा рд╕ूрдд्рд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ोрдЧा-

APC = cy

рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рд╕ीрдоांрдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि (MPC) рдЖрдп рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдкрд░िрд╡рд░्рддрдиों рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрдкрднोрдЧ рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдЕрдиुрдкाрдд рдХो рдмрддाрддा рд╣ै। рджूрд╕рд░े рд╢рдм्рджों рдоें, рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рд╕ीрдоांрдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХुрд▓ рдЖрдп рдоें рдЗрдХाрдИ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрдкрднोрдЧ рдоें рд╣ुрдП рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХा рдЕрдиुрдкाрдд рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рднी рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рдЖрдп рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ी рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдЙрдкрднोрдЧ рдПрд╡ं рдмрдЪрдд рдХे рдмीрдЪ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП, рдоाрди рд▓ें рдХि рдЬрдм рдХुрд▓ рдЖрдп 1,000 рд░ुрдкрдпे рд╕े рдмрдв़рдХрд░ 1,010 рд░ुрдкрдпे рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рддрдм рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рдоाрдд्рд░ा 800 рд░ुрдкрдпे рд╕े рдмрдв़рдХрд░ 806 рд░ुрдкрдпे рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЖрдп рдоें рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡ृрдж्рдзि 10 рд░ुрдкрдпे рддрдеा рдЙрдкрднोрдЧ рдоें 6 рд░ुрдкрдпे рд╣ै। рдЕрддः рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рд╕ीрдоांрдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि (MPC) 6/10 рдЕрд░्рдеाрдд 0.60 рд╣ोрдЧी। рдпрджि рд╣рдо рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХो ╬Ф (рдбेрд▓्рдЯा) рдЪिрди्рд╣ рд╕े рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ें рддो рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рд╕ीрдоांрдд рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХा рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рд╕ूрдд्рд░ рд╣ोрдЧा-
MPC = ╬Фc╬Фy

рдк्рд░рд╢्рди 8.
рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕ंрддुрд▓рди рдПрд╡ं рднुрдЧрддाрди рд╕ंрддुрд▓рди рдоें рдЕंрддрд░ рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░:
рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рджेрд╢ рд╡िрджेрд╢ों рд╕े рдХुрдЫ рд╡рд╕्рддुрдУं рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХा рдЖрдпाрдд рддрдеा рдиिрд░्рдпाрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡्рдпाрдкाрд░ рдПрд╡ं рднुрдЧрддाрди-рд╕ंрддुрд▓рди рдХा рд╕ंрдмंрдз рджो рджेрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рдЗрдирдХे рд▓ेрди-рджेрди рд╕े рд╣ै। рдкрд░ंрддु; рд╡्рдпाрдкाрд░ рдПрд╡ं рднुрдЧрддाрди-рд╕ंрддुрд▓рди рдПрдХ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ैं, рд╡рд░рди् рдЗрди рджोрдиों рдоें рдеोрдб़ा рдЕंрддрд░ рд╣ै। рд╡्рдпाрдкाрд░-рд╕ंрддुрд▓рди рд╕े рд╣рдоाрд░ा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдЖрдпाрдд рдФрд░ рдиिрд░्рдпाрдд рдХे рдмीрдЪ рдЕंрддрд░ рд╕े рд╣ै। рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рджेрд╢ рдХुрдЫ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдЖрдпाрдд рддрдеा рдХुрдЫ рдХा рдиिрд░्рдпाрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЖрдпाрдд рддрдеा рдиिрд░्рдпाрдд рдХी рдпрд╣ рдоाрдд्рд░ा рд╣рдоेрд╢ा рдмрд░ाрдмрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдЖрдпाрдд рддрдеा рдиिрд░्рдпाрдд рдХे рдЗрд╕ рдЕंрддрд░ рдХो рд╣ी ‘рд╡्рдпाрдкाрд░-рд╕ंрддुрд▓рди’ рдХрд╣рддे рд╣ैं।

рд╡्рдпाрдкाрд░- рд╕ंрддुрд▓рди рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рднुрдЧрддाрди-рд╕ंрддुрд▓рди рдХी рдзाрд░рдгा рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд рдПрд╡ं рд╡्рдпाрдкрдХ рд╣ै। рдЗрди рджोрдиों рдХे рдЕंрддрд░ рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рджृрд╢्рдп рдПрд╡ं рдЕрджृрд╢्рдп рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХे рдЕंрддрд░ рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЬрдм рджेрд╢ рд╕े рдиिрдзि ‘рд╕рд╣िрдд рд╡рд╕्рддुрдПँ рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рджेрд╢ рдХो рдиिрд░्рдпाрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ैं рдЕрдерд╡ा рдмाрд╣рд░ी рджेрд╢ों рд╕े рдЙрдирдХा рдЖрдпाрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рддो рдмंрджрд░рдЧाрд╣ों рдкрд░ рдЗрдирдХा рд▓ेрдЦा рдХрд░ рд▓िрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдорджों рдХो рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХी рджृрд╢्рдп рдорджें рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдкрд░ंрддु, рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рдЖрдпाрдд-рдиिрд░्рдпाрдд рдХी рдРрд╕ी рдорджें, рдЬिрдирдХा рд▓ेрдЦा рдмंрджрд░рдЧाрд╣ों рдкрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХी рдЕрджृрд╢्рдп рдорджें рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ैं। рднुрдЧрддाрди-рд╕ंрддुрд▓рди рдоें рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХी рджृрд╢्рдп рддрдеा рдЕрджृрд╢्рдп рджोрдиों рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдорджें рдЖрддी рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рд╡्рдпाрдкाрд░-рд╕ंрддुрд▓рди рдоें рдХेрд╡рд▓ рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХी рджृрд╢्рдп рдорджों рдХो рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░, рднुрдЧрддाрди-рд╕ंрддुрд▓рди рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╡्рдпाрдкाрд░-рд╕ंрддुрд▓рди рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ोрддा рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 9.
рдкूрд░्рддि рдХे рдХीрдордд рд▓ोрдЪ рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХीрдЬिрдП। рдЗрд╕рдХे рдиिрд░्рдзाрд░рдХ рддрдд्рд╡ рдХौрди-рдХौрди рд╕े рд╣ैं ?
рдЙрдд्рддрд░:
рдкूрд░्рддि рдХी рдХीрдордд рд▓ोрдЪ рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдкрд░िрдгाрдорд╕्рдкрд░ूрдк рдЙрд╕рдХे рдкूрд░्рддि рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рд╕ाрде рд╣ै।

рдоाрд░्рд╢рд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ “рдкूрд░्рддि рдХी рд▓ोрдЪ рд╕े рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдХीрдордд рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдкूрд░्рддि рдХी рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╕े рд╣ै।”

рдкूрд░्рддि рдХे рд▓ोрдЪ рдХे рдиिрд░्рдзाрд░рдХ рддрдд्рд╡ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं-
(рдХ) рд╡рд╕्рддु рдХी рдк्рд░рдХृрддि- рдЯिрдХाрдК рд╡рд╕्рддु рдХी рдкूрд░्рддि рд▓ोрдЪ рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै рдПрд╡ं рд╢ीрдШ्рд░ рдиांрд╢рд╡ाрди рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдмेрд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।
(рдЦ) рдЙрдд्рдкाрджрди рд▓ाрдЧрдд- рдпрджि рдЙрдд्рдкाрджрди рдмрдв़рдиे рдкрд░ рдФрд╕рдд рд▓ाрдЧрдд рдоें рддेрдЬी рд╕े рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै рддो рдкूрд░्рддि рдХी рд▓ोрдЪ рдХрдо рд╣ोрдЧी। рдпрджि рдЙрдд्рдкाрджрди рдмрдв़рдиे рдкрд░ рдФрд╕рдд рд▓ाрдЧрдд рдзीрдоी рдЧрддि рд╕े рдмрдв़рддी рд╣ै рддो рдкूрд░्рддि рдХी рд▓ोрдЪ рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдЧी।
(рдЧ) рднाрд╡ी рдХीрдорддों рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди- рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдХीрдордд рдмрдв़рдиे рдХी рдЖрд╢ा рд░рд╣рдиे рдкрд░ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рд╡рд░्рддрдоाрди рдкूрд░्рддि рдХрдо рдХрд░ेंрдЧे рдПрд╡ं рдкूрд░्рддि рдмेрд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ो рдЬाрдПрдЧी। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдХीрдордд рдХрдо рд╣ोрдиे рдХी рдЖрд╢ा рд░рд╣рдиे рдкрд░ рдкूрд░्рддि рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдЧी।
(рдШ) рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдХाрд░рдг- рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдХाрд░рдгों рд╕े рдХрдИ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рдирд╣ीं рдмрдв़ाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी। рдЬैрд╕े-рд▓рдХрдб़ी।
(рдЩ) рдЙрдд्рдкाрджрди рдХी рддрдХрдиीрдХ- рдЙрдд्рдкाрджрди рддрдХрдиीрдХ рдЬрдЯिрд▓ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдкूрд░्рддि рдмेрд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрдЧी рдПрд╡ं рдЙрдд्рдкाрджрди рддрдХрдиीрдХ рд╕рд░рд▓ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдкूрд░्рддि рд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрдЧी।
(рдЪ) рд╕рдордп рддрдд्рд╡- рд╕рдордп рддрдд्рд╡ рдХो рддीрди рднाрдЧों рдоें рдмाँрдЯा рдЬाрддा рд╣ै-

  • рдЕрддि рдЕрд▓्рдкрдХाрд▓ рдоें рдкूрд░्рддि рдкूрд░्рдгрддрдпा-рдмेрд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЕрд▓्рдкрдХाрд▓ рдоें рдкूрд░्рддि рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा।
  • рдЕрд▓्рдкрдХाрд▓ рдоें рд╕ंрдпंрдд्рд░ рд╕्рдеिрд░ рд░рд╣рддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдкूрд░्рддि рдХрдо рд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।
  • рджीрд░्рдШрдХाрд▓ рдоें рд╡рд╕्рддु рдХी рдкूрд░्рддि рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдШрдЯाрдпा-рдмрдв़ाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдкूрд░्рддि рд▓ोрдЪрджाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 10.
рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдп рдХे рдЧрдгрдиा рдХрд░рдиे рдХी рдЙрдд्рдкाрдж рдЕрдерд╡ा рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рд╡िрдзि рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░:
рдЙрдд्рдкाрдж рд╡िрдзि рдпा рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рд╡рд╣ рд╡िрдзि рд╣ै рдЬो рдПрдХ рд▓ेрдЦा рд╡рд░्рд╖ рдоें рджेрд╢ рдХी рдШрд░ेрд▓ू рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рдЙрдж्рдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рдХिрдпे рдЧрдпे рдпोрдЧрджाрди рдХी рдЧрдгрдиा рдХрд░рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдп рдХो рдоाрдкрддी рд╣ैं।
(i) рдЙрдд्рдкाрджрдХ рдЙрдж्рдпрдоों рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдПрд╡ं рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг -рдЗрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдиिрдо्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрдд्рдкाрджрдХीрдп рдЗрдХाрдЗрдпों рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै-

  • рдк्рд░ाрдердоिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ – рдХृрд╖ि рдПрд╡ं рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХ्рд░िрдпाрдПँ рдЬैрд╕े рдордЫрд▓ी рдкाрд▓рди, рд╡рди рдПрд╡ं рдЦрдирди।
  • рдж्рд╡िрддीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ -рдиिрд░्рдоाрдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЬिрд╕рдоें рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╡рд╕्рддु рдХी рдорд╢ीрди рдж्рд╡ाрд░ा рджूрд╕рд░ी рд╡рд╕्рддु рдоें рдмрджрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै।
  • рддृрддीрдпрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░- рд╕ेрд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЬैрд╕े рдмीрдоा, рдпाрддाрдпाрдд, рдмैंрдХ, рд╕ंрдЪाрд░, рд╡्рдпाрдкाрд░ рдПрд╡ं рд╡ाрдгिрдЬ्рдп।

(ii) рд╢ुрдж्рдз рдЙрдд्рдкाрдж рдоूрд▓्рдп рдХी рдЧрдгрдиा- рдк्рд░рдердо рдХрджрдо рдоें рдЪिрд╣्рдиिрдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЙрдж्рдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ुрдж्рдз рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рдХी рдЧрдгрдиा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рди рдЕрдиुрдоाрди рд▓рдЧाрдП рдЬाрддे рд╣ैं।

  • рдЙрдд्рдкाрджрди рдХा рдоूрд▓्рдп,
  • рдордз्рдпрд╡рд░्рддी рдЙрдкрднोрдЧ рдХा рдоूрд▓्рдп,
  • рд╕्рдеाрдпी рдкूँрдЬी рдХा рдЙрдкрднोрдЧ

рд╢ुрдж्рдз рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рдХी рдЧрдгрдиा рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рди рдХो рдЙрдд्рдкाрджрди рдоूрд▓्рдп рд╕े рдШрдЯाрдиा рд╣ोрдЧा। рд╢ुрдж्рдз рдоूрд▓्рдп = рдЙрдд्рдкाрджрди рдХा рдоूрд▓्рдп – рдордз्рдпрд╡рд░्рддी рдЙрдкрднोрдЧ – рд╕्рдеाрдпी рдкूँрдЬी рдХा рдЙрдкрднोрдЧ – рддृрддीрдпрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдИ рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि।

(iii) рд╡िрджेрд╢ों рд╕े рд╢ुрдж्рдз рд╕ाрдзрди рдЖрдп рдХी рдЧрдгрдиा- рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡िрджेрд╢ों рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╢ुрдж्рдз рд╕ाрдзрди рдЖрдп рдХा рдЖрдХрд▓рди рдХрд░ рджूрд╕рд░े рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╢ुрдж्рдз рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдд्рдкाрдж (NDP) рд╕े рдЬोрдб़ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдп = рд╕ाрдзрди рд▓ाрдЧрдд рдкрд░ рд╢ुрдж्рдз рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдд्рдкाрдж NDPFC  NNPFC + рд╡िрджेрд╢ों рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╢ुрдж्рдз рд╕ाрдзрди рдЖрдп (NFIA)।

рдк्рд░рд╢्рди 11.
рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдп рддрдеा рдШрд░ेрд▓ू рдЖрдп рдоें рдЕрди्рддрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░:
рд╕рдорд╕्рдд рд╕्рд░ोрддों рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдЖрдп рдЬो рдоाँрдЧ рдПрд╡ं рдкूрд░्рддि рдХे рд╕ंрддुрд▓рди рдХे рдмाрдж рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै рдЙрд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдп рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬрдмрдХि рдШрд░ेрд▓ू рдЖрдп рд╡ैрд╕ी рдЖрдп рд╣ोрддी рд╣ै рдЬो рдШрд░ рдХी рд╕ीрдоा рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рд╕े рдЖрд░्рдеिрдХ рд▓ाрдн рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдп рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै।

рджूрд╕рд░े рд╢рдм्рджों рдоें рдШрд░ेрд▓ू рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рд╕्рдд्рд░ी рд▓ोрдЧ рдЬो рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдЬो рдЖрдорджрдиी рд╣ोрддी рд╣ै рдЙрдирдХे рдХुрд▓ рдпोрдЧ рдХो рдШрд░ेрд▓ू рдЖрдп рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЖрдп рдиिрдЬी рдЖрдп рдЗрдд्рдпाрджि рд╢ाрдоिрд▓ рд░рд╣рддे рд╣ैं।

рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдХी рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕ीрдоा рдЬिрд╕рдоें рдкाрдиी рдХे рдЬрд╣ाрдЬ, рд╣рд╡ाрдИ рдЬрд╣ाрдЬ рджेрд╢ рдХे рдиिрд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдордЫрд▓ी рдкрдХрдб़рдиे рдХे рдЬрд╣ाрдЬ, рдЗрдо्рдмैрд╕ी рдФрд░ рдХрди्рд╕ुрд▓ेрдЯ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ो рдШрд░ेрд▓ू рд╕ीрдоा рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 12.
рдоुрдж्рд░ा рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХाрд░्рдпों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░:
рдоुрдж्рд░ा рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рджो рднाрдЧों рдоें рдмाँрдЯा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै-

  1. рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдХрд░,
  2. рд╕рд╣ाрдпрдХ рдХाрд░्рдп

1. рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдХाрд░्рдп- рдоुрдж्рд░ा рдХे рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдХाрд░्рдп рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं-

  • рд╡िрдиिрдордп рдХा рдоाрдз्рдпрдо (Medium of Exchange)- рдоुрдж्рд░ा рдиे рд╡िрдиिрдордп рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕ुрд╡िрдзाрдкूрд░्рдг рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рд╕рднी рд╡рд╕्рддुрдПँ рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдПँ рдоुрдж्рд░ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рдЦрд░ीрджी рддрдеा рдмेрдЪी рдЬाрддी рд╣ैं।
  • рдоूрд▓्рдп рдоाрдкрдХ (Measure of Value)- рдоुрдж्рд░ा рдХा рдХाрд░्рдп рд╕рднी рд╡рд╕्рддुрдУं рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рд╕рднी рд╡рд╕्рддुрдУं рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХो рдоुрдж्рд░ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдоाрдкा рдЬाрддा рд╣ै।
  • рд╕्рдердЧिрдд рднुрдЧрддाрди рдХा рдЖрдзाрд░ (Payments)- рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕े рднुрдЧрддाрди рддрдд्рдХाрд▓ рди рдХрд░рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рд╕्рдердЧिрдд рдХрд░ рджिрдпे рдЬाрддे рд╣ैं। рдоुрдж्рд░ा рдРрд╕े рд╕ौрджों рдХे рд▓िрдП рдЖрдзाрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдоुрдж्рд░ा рдХे рдоूрд▓्рдп рдоें рдЕрди्рдп рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХ рд╕्рдеाрдпिрдд्рд╡ рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдоुрдж्рд░ा рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдЧुрдг рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
  • рдоूрд▓्рдп рдХा рд╕ंрдЪрдп (Store of value)- рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиी рдЖрдп рдХा рдХुрдЫ рднाрдЧ рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рдЕрд╡рд╢्рдп рдмрдЪाрддा рд╣ै। рдоुрдж्рд░ा рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдоूрд▓्рдп рд╕ंрдЪрдп рдХा рдХाрд░्рдп рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕ुрд╡िрдзाрдкूрд░्рдг рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।
  • рдоूрд▓्рдп рдХा рд╣рд╕्рддाрди्рддрд░рдг (Transfer of value)- рдоुрдж्рд░ा-рдХ्рд░рдп рд╢рдХ्рддि рдХे рд╣рд╕्рддांрддрд░рдг рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд╕ाрдзрди рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдХाрд░рдг рдоुрдж्рд░ा рдХा рд╕рд░्рд╡рдЧ्рд░ाрд╣्рдп рдФрд░ рд╡्рдпाрдкрдХ рд╣ोрдиा рд╣ै। рдоुрдж्рд░ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЪрд▓ рд╡ рдЕрдЪрд▓ рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдХा рд╣рд╕्рддांрддрд░рдг рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

2. рд╕рд╣ाрдпрдХ рдХाрд░्рдп- рдоुрдж्рд░ा рдХे рд╕рд╣ाрдпрдХ рдХाрд░्рдп рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं-

  • рдЖрдп рдХा рд╡िрддрд░рдг (Distribution of Income)- рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рдЙрдд्рдкाрджрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдмрд╣ुрдд рдЬрдЯिрд▓ рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╕ाрдзрдиों рдХा рд╕рд╣рдпोрдЧ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдоुрдж्рд░ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╕ाрдзрдиों рдХो рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
  • рд╕ाрдЦ рдХा рдЖрдзाрд░ (Basis of Credit)- рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдмैंрдХ рд╕ाрдЦ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдирдХрдж рдХोрд╖ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдоुрдж्рд░ा рд╕ाрдЦ рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै।
  • рдЕрдзिрдХрддрдо рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдХा рдЖрдзाрд░ (Basis of Maximum Satisfaction)- рдоुрдж्рд░ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै рдЬो рдЙрд╕े рд╕рдо рд╕ीрдоाрди्рдд рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдХे рдиिрдпрдо рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдХे рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдиिрдпрдо рдХा рдкाрд▓рди рдоुрдж्рд░ा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╕ंрднрд╡ рд╣ुрдЖ рд╣ै।
  • рдкूँрдЬी рдХो рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा (General Form of the Capital)- рдоुрдж्рд░ा рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рдо्рдкрдд्рддि, рдзрди, рдЖрдп рд╡ рдкूँрдЬी рдХो рд╕ाрдоाрди्рдп рдоूрд▓्рдп рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкूँрдЬी рдХा рддрд░рд▓рддा, рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा рдФрд░ рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 13.
рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдФрд░ рдПрдХाрдзिрдХाрд░ рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ें рдПрд╡ं рдЗрдирдХे рдЕंрддрд░ рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░:
рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдмाрдЬाрд░ рдХा рдРрд╕ा рд░ूрдк рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдХ्рд░ेрддा рдФрд░ рд╡िрдХ्рд░ेрддा рдкा рдЬाрддे рд╣ैं рдЬो рд╕рдорд░ूрдк рд╡рд╕्рддु рдПрдХ рд╕рдоाрди рдХीрдордд рдкрд░ рдмेрдЪрддे рд╣ै।।

рдПрдХाрдзिрдХाрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХा рд╡рд╣ рд░ूрдк рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╡рд╕्рддु рдХा рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╡िрдХ्рд░ेрддा рдФрд░ рдЕрдиेрдХ рдХ्рд░ेрддा рд╣ोрддे рд╣ैं।
рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рддрдеा рдПрдХाрдзिрдХाрд░ рдХे рдмीрдЪ рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рдЕंрддрд░ рд╣ैं-

  • рдХ्рд░ेрддाрдУं рддрдеा рд╡िрдХ्рд░ेрддाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा- рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдоें рд╕рдорд░ूрдк рд╡рд╕्рддु рдХे рдЕрдиेрдХ рдХ्рд░ेрддा рддрдеा рд╡िрдХ्рд░ेрддा рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬрдмрдХि рдПрдХाрдзिрдХाрд░ рдоें рд╡рд╕्рддु рдХा рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╣ी рд╡िрдХ्рд░ेрддा рд╣ोрддा рд╣ै।
  • рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз- рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдоें рдирдИ рдлрд░्рдоों рдХे рдЙрдж्рдпोрдЧ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдкाрдиे рддрдеा рдкुрд░ाрдиी рдлрд░्рдоों рдж्рд╡ाрд░ा, рдЙрд╕े рдЫोрдб़рдХрд░ рдЬाрдиे рдХी рдкूрд░्рдг рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╡िрдкрд░ीрдд, рдПрдХाрдзिрдХाрд░ рдоें рдирдИ рдлрд░्рдоों рдХे рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд╣ोрддा рд╣ै।
  • рдоाँрдЧ рд╡рдХ्рд░ рдХा рдЖрдХाрд░- рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдоें рдоाँрдЧ рдЕрдерд╡ा AR рд╡рдХ्рд░ OX рдЕрдХ्рд╖ рдХे рд╕рдоाрдиाрди्рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै, рд╕ाрде рд╣ी рдФрд╕рдд рдЖрдЧрдо рдФрд░ рд╕ीрдоांрдд рдЖрдЧрдо рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।

Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 9

рдПрдХाрдзिрдХाрд░ рдоें, рдоाँрдЧ рдЕрдерд╡ा AR рд╡рдХ्рд░ рдмाрдПँ рд╕े рджाрдПँ рдиीрдЪे рдХी рдУрд░ рдЭुрдХे рд╣ोрддे рд╣ै। рдПрд╡ं рд╕ीрдоांрдд рдЖрдЧрдо рд╡рдХ्рд░ рдФрд╕рдд рдЖрдЧрдо рдХे рдиीрдЪे рд╣ोрддा рд╣ै।
Bihar Board 12th Business Economics Important Questions Long Answer Type Part 3, 10

рдк्рд░рд╢्рди 14.
рджोрд╣рд░ी рдЖрдп рдЧрдгрдиा рдХा рдХ्рдпा рдЕрд░्рде рд╣ै ? рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рд╕े рдмрдЪрдиे рдХे рджो рддрд░ीрдХे рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдмрддाрдЗрдпे।
рдЙрдд्рддрд░:
рджोрд╣рд░ी рдЧрдгрдиा рд╕े рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рд╣ै рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХे рдоूрд▓्рдп рдХी рдЧрдгрдиा рдПрдХ рдмाрд░ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХрд░рдиा। рдЗрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрдд्рдкाрджिрдд рд╡рд╕्рддु рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХे рдоूрд▓्рдп рдоें рдЕрдиाрд╡рд╢्рдпрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдд्рдкाрдж рдХे рдоूрд▓्рдп рдоें рдЕрдиाрд╡рд╢्рдпрдХ рд░ूрдк рд╕े рд░ोрдХрдиे рдоें рд╣ी рджोрд╣рд░ी рдЧрдгрдиा рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдиिрд╣िрдд рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдпрджि рдХिрд╕ाрди рдПрдХ рдЯрди рдЧेрд╣ूँ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े 400 рд░ुреж рдоें рдЖрдЯा рдоिрд▓ рдХो рдмेрдЪ рджेрддा рд╣ै। рдЖрдЯा рдоिрд▓ рдЙрд╕рдХा рдЖрдЯा рдмрдиाрдХрд░ рдЙрд╕े 600 рд░ुреж рдоें рдбрдмрд▓рд░ोрдЯी рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓े рдХो рдмेрдЪ рджेрддा рд╣ै। рдбрдмрд▓ рд░ोрдЯी рдЙрд╕рдХी рдбрдмрд▓рд░ोрдЯी рдмрдиाрдХрд░ 800 рд░ुреж рдоें рджुрдХाрдирджाрд░ рдХो рдмेрдЪ рджेрддा рд╣ै। рдФрд░ рджुрдХाрдирджाрд░ рдЙрд╕े рдЕंрддिрдо рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдпा рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХो 900 рд░ुреж рдоें рдмेрдЪ рджेрддा рд╣ै। рдЕрд░्рдеाрдд् рдЙрдд्рдкाрджрди рдХा рдоूрд▓्рдп = 400+ 600 + 800 + 900 = 2700 рд░ुреж рджोрд╣рд░ी рдЧрдгрдиा рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдкाрджрди рдХा рдоूрд▓्рдп 2700 рд░ुреж рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЙрдд्рдкाрджрди рдпा рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рдХेрд╡рд▓ 900 рд░ुреж рдХी рд╣ुрдИ। рдХ्рдпोंрдХि рдЧेрд╣ूँ рдХा рдоूрд▓्рдп, рдЖрдЯा рдмрдиाрдиेрд╡ाрд▓े рддрдеा рдбрдмрд▓ рд░ोрдЯी рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рдХी рд╕ेрд╡ाрдУं рдХे рдоूрд▓्рдп рдХो рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдмाрд░ рджोрд╣рд░ी рдЧрдгрдиा рдХी рдЧрд▓рддी рд╕े рджो рд╡िрдзिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдЪा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै-

(i) рдЕंрддिрдо рдЙрдд्рдкाрджрди рд╡िрдзि- рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рдоूрд▓्рдп рдоें рд╕े рдордз्рдпрд╡рд░्рддी рдХे рдоूрд▓्рдп рдХो рдШрдЯा рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЕрд░्рдеाрдд् рдЕंрддिрдо рд╡рд╕्рддुрдУं рдХे рдоूрд▓्рдп рдХो рд╣ी рдЬोрдб़ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоें рд╕िрд░्рдл 900 рд░ुреж рдХा рд╣ी рдоूрд▓्рдпрд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ рдФрд░ рдЗрд╕े рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдп рдХे рдЖрдХрд▓рди рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП।

(ii) рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рд╡िрдзि-рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЪрд░рдг рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ी рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдЬोрдб़ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоें рдЙрдд्рдкाрджрди рдХी рд╡िрднिрди्рди рдЕрд╡рд╕्рдеाрдУं рдоें 400 рд░ुреж + 200 рд░ुреж + 200 рд░ुреж + 100 рд░ुреж = 900 рд░ुреж рдХी рдоूрд▓्рдп рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 15.
рд╕рд░рдХाрд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рдХे рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдкрд░ рдХ्рдпा рдк्рд░рднाрд╡ рдкрдб़рддा рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░:
рд╕рд░рдХाрд░ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рд╕े рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдкрд░ рдиिрдо्рдиांрдХिрдд рдк्рд░рднाрд╡ рдкрдб़рддे рд╣ैं-

  • рд╕рд░рдХाрд░ рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдкрд░ рдХрд░ рд▓рдЧाрддी рд╣ै। рдЬिрд╕рдХी рдЙрдирдХी рдк्рд░рдпोрдЬ्рдп рдЖрдп рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै। рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХुрд▓ рдоाँрдЧ рдШрдЯ рдЬाрддी рд╣ै।
  • рд╕рд░рдХाрд░ рдШрд░ेрд▓ू рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╣рд╕्рддाрди्рддрд░рдг рднुрдЧрддाрди рдХрд░рддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрдирдХा рдк्рд░рдпोрдЬ्рдп рдЖрдп рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै।
  • рдХाрдиूрди рддрдеा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╡ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдЖрджि рд╕ेрд╡ाрдПँ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдХे рд╕рд░рдХाрд░ рдЖрдп рдк्рд░рдЬрдирди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЕंрд╢рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै।
  • рд╕рд░рдХाрд░ рдиिрдЧрдо рдХрд░ рд▓рдЧाрддी рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╕्рдеा рдоें рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЖрдп рдШрдЯрддी рд╣ै।
  • рд╡рд╕्рддुрдУं рддрдеा рд╕ेрд╡ाрдУं рдкрд░ рдХрд░ рдШрд░ेрд▓ू рдкрджाрд░्рде рдХे рдмाрдЬाрд░ рдоूрд▓्рдп рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд▓ाрддा рд╣ै।
  • рдЙрдд्рдкाрджрдХों рдХो рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рджी рдЧрдИ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рдШрд░ेрд▓ू рдкрджाрд░्рде рдХे рдмाрдЬाрд░ рдоूрд▓्рдп рдХो рдШрдЯाрддी рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди 16.
рдоाँрдЧ рдХा рдиिрдпрдо рд╕рдордЭाрдЗрдП। рдЗрд╕ рдиिрдпрдо рдХी рдХ्рдпा рдоाрди्рдпрддाрдПँ рд╣ै ?
рдЙрдд्рддрд░:
рдоाँрдЧ рдХा рдиिрдпрдо рдпрд╣ рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдЕрди्рдп рдмाрддें рд╕рдоाрди рд░рд╣рдиे рдкрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдПрд╡ं рд╡рд╕्рддु рдХी рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╡िрдкрд░ीрдд рд╕ंрдмंрдз рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рджूрд╕рд░े рд╢рдм्рджों рдоें, рдЕрди्рдп рдмाрддें рд╕рдоाрди рд░рд╣рдиे рдХी рджрд╢ा рдоें рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХी рдоाँрдЧ рдоें рдХрдоी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рддрдеा рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдХीрдордд рдоें рдХрдоी рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡рд╕्рддु рдХी рдоाँрдЧ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдоाрд░्рд╢рд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░-“рдоूрд▓्рдп рдоें рдХрдоी рд╣ोрдиे рдкрд░ рдоाँрдЧ рдХी рдоाрдд्рд░ा рдмрдв़рддी рд╣ै рдФрд░ рдоूрд▓्рдп рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдиे рдкрд░ рдоाँрдЧ рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै-рдпрд╣ी рдоाँрдЧ рдХा рдиिрдпрдо рд╣ै।

рдоाँрдЧ рдХे рдиिрдпрдо рдХी рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоाрди्рдпрддाрдПँ рд╣ैं-

  • рдоाँрдЧ рдФрд░ рдоूрд▓्рдп рдоें рд╡िрдкрд░ीрдд рд╕ंрдмंрдз рд╣ै। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЬрдм рдмाрдЬाрд░ рдоें рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХा рдоूрд▓्рдп рдмрдв़рддा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдоाँрдЧ рдШрдЯ рдЬाрддी рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХा рдоूрд▓्рдп рдШрдЯрддा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдоाँрд░ा рдмрдв़ рдЬाрддी рд╣ै।
  • рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХी рдЖрдп рдХे рдШрдЯрдиे рдпा рдмрдв़рдиे рдкрд░ рднी рдоाँрдЧ рдХा рдиिрдпрдо рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЬрдм рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХी рдЖрдп рдмрдв़рддी рд╣ै рддो рд╡рд╕्рддु рдХी рдоाँрдЧ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЬрдм рдЙрдкрднोрдХ्рддा ‘рдХी рдЖрдп рдШрдЯрддी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдоाँрдЧ рднी рдШрдЯ рдЬाрддी рд╣ै।
  • рдкूрд░рдХ рд╡рд╕्рддुрдУं рдоें рдпрджि рдПрдХ рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдХрдо рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рдкूрд░рдХ рд╡рд╕्рддु рдХी рдоाँрдЧ рдмрдв़ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдпрджि рд╕्рдеाрдиाрдкрди्рди рд╡рд╕्рддुрдУं рдоें рдХिрд╕ी рдПрдХ рд╡рд╕्рддु рдХी рдХीрдордд рдХрдо рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рддो рджूрд╕рд░ी рд╡рд╕्рддु рдХी рдоांрдЧ рднी рдХрдо рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।
  • рд╡рд╕्рддु рдХा рдоूрд▓्рдп рдШрдЯрдиे рдпा рдмрдв़рдиे рдкрд░ рд╣ी рдоाँрдЧ рдХा рдиिрдпрдо рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрджि рдЕрди्рдп рдмाрддें рд╕ाрдоाрди्рдп рд░рд╣рддी рд╣ैं рддो рд╡рд╕्рддु рдХा рдоूрд▓्рдп рдмрдв़рдиे рдкрд░ рдоाँрдЧ рдХрдо рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдоूрд▓्рдп рдШрдЯрдиे рдкрд░ рдоाँрдЧ рдмрдв़ рдЬाрддी рд╣ै।
  • рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХी рд░ुрдЪि рдФрд░ рдлैрд╢рди рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдоांрдЧ рдХा рдиिрдпрдо рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै।
Previous Post Next Post