Bihar board class 11th Geography chapter 8
Bihar board class 11th Geography chapter 8
Bihar board class 11th Geography chapter 8
рдЬрд▓рд╡ाрдпु
рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рддрдеा рд╕ंрдШрдЯрди
(COMPOSITION AND STRUCTURE OF ATMOSPHERE)
рдкाрда्рдп-рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдк्рд░рд╢्рди рдПрд╡ं рдЙрд╕рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдЙрдд्рддрд░
1. рдмрд╣ुрд╡ैрдХрд▓्рдкिрдХ рдк्рд░рд╢्рди :
(i) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рдЧैрд╕ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдоौрдЬूрдж рд╣ै?
(рдХ) рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди
(рдЦ) рдЖрд░्рдЧрди
(рдЧ) рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди
(рдШ) рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдЖрдХ्рд╕ाрдЗрдб
рдЙрдд्рддрд░-(рдШ)
(ii) рд╡рд╣ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдкрд░рдд рдЬो рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै-
(рдХ) рд╕рдорддाрдк рдоंрдбрд▓
(рдЦ) рдХ्рд╖ोрднрдоंрдбрд▓
(рдЧ) рдордз्рдп рдоंрдбрд▓
(рдШ) рдЖрдпрдирдоंрдбрд▓
рдЙрдд्рддрд░-(рдЦ)
(iii) рд╕рдоुрдж्рд░ी рдирдордХ, рдкрд░ाрдЧ, рд░ाрдЦ рдзुрдПं рдХी рдХाрд▓िрдоा, рдорд╣ीрди рдоिрдЯ्рдЯी-рдХिрд╕рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ै।
(рдХ) рдЧैрд╕
(рдЦ) рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк
(рдЧ) рдзूрд▓рдХрдг
(рдШ) рдЙрд▓्рдХाрдкाрдд
рдЙрдд्рддрд░-(рдЧ)
(iv) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрддрдиी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдХी рдоाрдд्рд░ा рдирдЧрдг्рдп рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै?
(рдХ) 90 рдХिрдоी
(рдЦ) 100 рдХिрдоी
(рдЧ) 120 рдХिрдоी
(рдШ) 150 рдХिрдоी
рдЙрдд्рддрд░-(рдЧ)
(v) рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рдЧैрд╕ рд╕ौрд░ рд╡िрдХिрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рд╣ै рддрдеा
рдкाрд░्рдеिрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЕрдкाрд░рджрд░्рд╢ी?
(рдХ) рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди
(рдЦ) рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди
(рдЧ) рд╣िрд▓ीрдпрдо
(рдШ) рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб
рдЙрдд्рддрд░-(рдШ)
(vi) рдмाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рдХौрди-рд╕ी рдкрд░рдд рдкृрде्рд╡ी рд╕े рдк्рд░ेрд╖िрдд рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХो рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░ рдкुрдиः рд╡ाрдкрд╕ рдХрд░ рдкृрде्рд╡ी рддрд▓ рдкрд░ рднेрдЬ рджेрддी рд╣ै?
(рдХ) рд╕рдорддाрдк рдоंрдбрд▓
(рдЦ) рдордз्рдп рдоंрдбрд▓
(рдЧ) рдЖрдпрди рдоंрдбрд▓
(рдШ) рдмрд░्рд╣िрдоंрдбрд▓
рдЙрдд्рддрд░-(рдЧ)
2. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдЙрдд्рддрд░ рд▓рдЧрднрдЧ 30 рд╢рдм्рджों рдоें рджीрдЬिрдП-
(i) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕े рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░– рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЧैрд╕ों рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдкृрде्рд╡ी рдХो рд╕рднी рдУрд░ рд╕े рдврдХे рд╣ुрдП рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдордиुрд╖्рдпों рдПрд╡ं рдЬрди्рддुрдУं рдХे рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЧैрд╕ों рдЬैрд╕े рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рддрдеा рдкौрдзों рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै।
(ii) рдоौрд╕рдо рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдХौрди-рдХौрди рд╕े рддрдд्рдд्рд╡ рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░-рддाрдк, рджाрдм, рд╣рд╡ा, рдЖрд░्рдж्рд░рддा, рдмाрджрд▓ рдФрд░ рд╡рд░्рд╖рдг рдпे рдоौрд╕рдо рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे
рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрдд्рдд्рд╡ рд╣ै рдЬो рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ै।
(iii) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХे рдмाрд░े рдоें рд▓िрдЦिрдП।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рдЕрд░рдм рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ुрдЖ। рдпрд╣ рдЕрдиेрдХ рдЧैрд╕ों рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рд╣ै। рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди 78.8% рддрдеा рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди 20.95% рдоुрдЦ्рдп рдЧैрд╕ рд╣ै। рдЗрдирдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЖрд░्рдЧрди, рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб, рдиीрдСрди, рд╣ीрд▓िрдпрдо, рдХ्рд░ेрдк्рдЯो, рдЬेрдирди рддрдеा рд╣ाрдИрдб्рд░ोрдЬрди рднी рдХुрдЫ рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╣ै।
рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдкाँрдЪ рдоुрдЦ्рдп рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै-рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓, рд╕рдоाрдкрдордг्рдбрд▓, рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓, рдЖрдпрдирдордг्рдбрд▓, рдмाрд╣्рдпрдордг्рдбрд▓। рдХुрд▓ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा 99% рднाрдЧ рднूрдкृрд╖्рда рд╕े 32 рдХि.рдоी. рдХी рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд╣ै рдФрд░ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдмрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдкृрде्рд╡ी рд╕े рд╕рдЯा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рдКрд░्рдЬा рд╕ूрд░्рдп рд╕े рдоिрд▓рддी рд╣ै।
(iv) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕рднी рд╕ंрд╕्рддрд░ों рд╕े рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХ्рдпों рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░-рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рд╕рдмрд╕े рдиीрдЪे рдХा рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ 13 рдХिрдоी рд╣ै рддрдеा рдпрд╣ рдз्рд░ुрд╡ рдХे рдиिрдХрдЯ 8 рдХिрдоी рддрдеा рд╡िрд╖ुрд╡рдд् рд░ेрдЦा рдкрд░ 18 рдХिрдоी рдХी рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ рдоंрдбрд▓ рдоें рдзूрд▓рдХрдг рддрдеा рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдоौрдЬूрдж рд╣ोрддे рд╣ै। рдоौрд╕рдо рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдЗрд╕ी рд╕ंрд╕्рддрд░ рдоें рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рддрд░ рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ 165 рдоी. рдХी рдКँрдЪाрдИ рдкрд░ рддाрдкрдоाрди 1°C рдШрдЯрддा рд╣ै। рдЬैрд╡िрдХ рдХ्рд░िрдпा рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै।
( 3.) рдЧ्рд░ीрди рд╣ाрдКрд╕ рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпु рдк्рд░рджूрд╖рдг рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдПрдХ рдмрдб़ी рд╕рдорд╕्рдпा рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рддाрдкрдоाрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि (Global warming) рдпा рд╣рд░िрдд рдЧृрд╣ рдк्рд░рднाрд╡ (Green House effect) рд╣ै। рдоाрдирд╡ीрдп рд╕्рд░ोрддों рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдХुрдЫ рдЧैрд╕ рдХाрд░्рдмрди рдбाрдпрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб, рдУрдЬोрди, рдиाрдЗрдЯрд░рд╕ рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдФрд░ рдоीрдеेрди рд╣ै рдЬो рд╣рд░िрдд рдЧृрд╣ рдк्рд░рднाрд╡ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рд╣ै рдЬो рд╕ौрд░ рдКрд░्рдЬा рдХो рдкृрде्рд╡ी рдХी рдУрд░ рдЖрдиे рддो рджेрддा рд╣ै рдХिрди्рддु рдкृрде्рд╡ी рд╕े рдЬो рдзрд░ाрддрд▓ीрдп рд╡िрдХрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै рдЙрд╕े рдмाрд╣рд░ рдЬाрдиे ।
рд╕े рд░ोрдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдЕрдд: рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдоें рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХे рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдиे рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕рддрд╣ рдФрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рдиिрдЪрд▓े рднाрдЧ рдоें рддाрдкрдоाрди рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕े рд╣рд░िрдд рдЧृрд╣ рдк्рд░рднाрд╡ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
4. рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХे рдоुрдЦ्рдп рд╕ंрдШрдЯрдХों рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд╡िрд╡рд░рдг рджें।
рдЙрдд्рддрд░-(1) рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рддौрд╕ों рдХा рдПрдХ рдЖрд╡рд░рдг рд╣ै рдЬो рднूрдкृрд╖्рда рдХे рдКрдкрд░ рд╣рдЬाрд░ों
рдХि.рдоी. рдХी рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рдлैрд▓ा рд╣ै। рд▓рдЧрднрдЧ 90 рдХि.рдоी. рдХी рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рдпрд╣ рддीрди рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧैрд╕ों- рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рддрдеा рдЖрд░्рдЧрди рдоें рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЗрдирдоें рдиिрдпॉрди, рдХिрдк्рдЯрди рдПрд╡ं рдЬीрдиॉрди рдЬैрд╕ी рджुрд░्рд▓рдн рдЧैрд╕ें рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧैрд╕ें рдХрд╣рддे рд╣ैं।
(2)90 рдХि.рдоी. рд╕े рдКрдкрд░ рдХा рд╕ंрдШрдЯрди рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рд╣рд▓्рдХी рдЧैрд╕ों рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд╕े рд╕ाрде рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдХрдо рдоाрдд्рд░ा рдоें рдХाрд░्рдмрди рдбाрдп рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб, рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк, рдУрдЬोрди, рдЕрдХ्рд░ीрдп рдЧैрд╕ें рдЬैрд╕े рдЬीрдиॉрди, рдХिрдк्рдЯрди, рдиिрдпाрди, рдЖрдЦाрди рддрдеा рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдаोрд╕ рдПрд╡ं рдж्рд░рд╡ рдХрдг рдЬिрди्рд╣ें рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╡ाрдпु рдХрд╣рддे рд╣ैं।
5. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдЙрдд्рддрд░ рд▓рдЧрднрдЧ 150 рд╢рдм्рджों рдоें рджीрдЬिрдП-
(i) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЧैрд╕ों рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдкृрде्рд╡ी рдХो рд╕рднी рдУрд░ рд╕े рдврдХे рд╣ुрдП рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдордиुрд╖्рдпो рдПрд╡ं рдЬрди्рддुрдУं рдХे рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЧैрд╕ों рдЬैрд╕े рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рди рддрдеा рдкौрдзों рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рд╡ाрдпु рдкृрде्рд╡ी рдХे рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рдХा рдЕрднिрди्рди рднाрдЧ рд╣ै, рддрдеा рдЗрд╕рдХे рдХुрд▓ рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди рдХा 99% рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕рддрд╣ рд╕े 32 рдХिрдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╡ाрдпु рд░ंрдЧрд╣ीрди рддрдеा рдЧंрдзрд╣ीрди рд╣ोрддी рд╣ै рддрдеा рдЬрдм рдпрд╣ рдкрд╡рди рдХी рддрд░рд╣ рдмрд╣рддी рд╣ै, рддрднी рд╣рдо рдЗрд╕े рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдзрдирдд्рд╡ рддрдеा рддाрдкрдоाрди рд╡ाрд▓े рд╡िрднिрди्рди рдкрд░рддी рдХा рдмрдиा рд╣ोрддा рд╣ै।
рдкृрде्рд╡ी рдХी рд╕рддрд╣ рдХे рдкाрд╕ рдШрдирдд्рд╡ рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рдКँрдЪाрдИ рдмрдв़рдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдпрд╣ рдШрдЯрддा рдЬाрддा рд╣ै। рддाрдкрдоाрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рдкाँрдЪ рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрд╕्рддрд░ों рдоें рдмाँрдЯा рдЧрдпा рд╣ै। рдпे рд╣ै-рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓, рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓, рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓, рдЖрдпрдирдордг्рдбрд▓, рдмाрд╣्рдпрдордг्рдбрд▓।
рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рд╕рдмрд╕े рдиीрдЪे рдХा рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдКंрдЪाрдИ 13 рдХिрдоी рд╣ै। рдпрд╣ рдз्рд░ुрд╡ рдХे рдиिрдХрдЯ 8 рдХिрдоी рддрдеा рд╡िрд╖ुрд╡рдд рд░ेрдЦा рдкрд░ 18 рдХिрдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рд╣ै। рд╢ोрднрдордг्рдбрд▓ рдХी рдоोрдЯाрдИ рд╡िрд╖ुрд╡рдд рд░ेрдЦा рдкрд░ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рддेрдЬ рд╡ाрдпु рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХे рдХाрд░рдг рддाрдк рдХा рдЕрдзिрдХ рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рд╕ंрд╡рд╣рди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рддрд░ рдоें рдзूрд▓рдХрдг рддрдеा рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдоौрдЬूрдж рд╣ोрддे рд╣ै।
рдоौрд╕рдо рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдЗрд╕ी рд╕ंрд╕्рддрд░ рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рддрд░ рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ 165рдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рддाрдкрдоाрди 1°CрдШрдЯрддा рд╣ै। рдЬैрд╡िрдХ рдХ्рд░िрдпा рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ी рд╕ंрд╕्рддрд░ рдЬो рдЖрдпрдирдордг्рдбрд▓ рдХे рдКрдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рдЙрд╕े рдмाрд╣्рдпрдордг्рдбрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ै। рдпрд╣ рд╕рдмрд╕े рдКँрдЪा рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै рддрдеा рдЗрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдЬाрдирдХाрд░ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рддрд░ рдоें рдоौрдЬूрдж рд╕рднी рдШрдЯрдХ рд╡िрд░рд▓ рд╣ै, рдЬो рдзीрд░े-рдзीрд░े рдмाрд╣рд░ी рдЖंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдоिрд▓ рдЬाрддे рд╣ै।
(ii) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХा рдЪिрдд्рд░ рдЦींрдЪे рдФрд░ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЧैрд╕ों рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рд╣ै। рдЗрдирдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ 78.8% рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдЧैрд╕, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди 20.95%, рдЖрд░्рдЧрди (Ar) 0.93%, рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб 0.036%, рдиीрдСрди (Ne) 0.002%, рд╣िрд▓ीрдпрдо (He) 0.0005%, рдХ्рд░ेрдк्рдЯो (Kr) 0.001%, рдЬेрдирди (Xe) 0.00009% рддрдеा рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди 0.00005% рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै।
рдЗрд╕рдХे рдкांрдЪ рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै। рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХा рдЪिрдд्рд░ рдиीрдЪे рд╣ै।
рдЕрди्рдп рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рд╢्рди рдПрд╡ं рдЙрд╕рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдЙрдд्рддрд░
рдЕрддिрд▓рдШु рдЙрдд्рддрд░ीрдп рдк्рд░рд╢्рди
1. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдЧैрд╕ рдХा рдПрдХ рдЖрд╡рд░рдг рд╣ै рдЬो рдкृрде्рд╡ी рдХे рдКрдкрд░ рд╣рдЬाрд░ों рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХी рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рдлैрд▓ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЬीрд╡рди рддрдеा рдЬीрд╡рди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ुрдЖ рд╣ै।
2. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХрдм рд╣ुрдИ?
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд▓рдЧрднрдЧ рдкाँрдЪ рдЕрд░рдм рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рдардг्рдбे рдХрдгों, рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рд▓ोрд╣े рдПрд╡ं рдоैрдЧ्рдиीрд╢िрдпрдо рдХे рд╕िрд▓िрдХेрдЯ, рд▓ोрд╣े рдПрд╡ं рдЧ्рд░ेрдлाрдЗрдЯ рдХी рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рдж्рд╡ाрд░ा рдзीрдоे рдкрд░िрд╡рд░्рддрдиों рд╕े рд╣ुрдИ।
3. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рддрдеा рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдХी рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоाрдд्рд░ा рдХिрддрдиी рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рддрдеा рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдоिрд▓рдХрд░ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╢ुрд╖्рдХ рд╣рд╡ा рдХे 99 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддी рд╣ैं рдлिрд░ рднी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЗрдирдХी рдорд╣рдд्рддा рдХрдо рд╣ै।
4. рдХौрди рд╕ी рдЧैрд╕ें рд╣рдоें рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдХिрд░рдгों рд╕े рдмрдЪाрддी рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░-рдУрдЬोрди рдЧैрд╕ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЙрдкрдпोрдЧी рдЧैрд╕ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдкрдЧैंрдЧрдиी рдХिрд░рдгों рдХा рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг рдХрд░рддी рд╣ै рддрдеा рдЗрди рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдХिрд░рдгों рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддी рд╣ै।
5. рдоौрд╕рдо рддрдеा рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪрд░ рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдПрд╡ं рдзूрд▓рдХрдг рдоौрд╕рдо рдПрд╡ं рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪрд░ рд╣ैं। рдпे рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ंрдзрдирди рдХे рд╕्рд░ोрдд рд╣ैं рддрдеा рд╕ूрд░्рдп рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдерд╡ा рдкृрде्рд╡ी рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдКрд░्рдЬा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдХ рд╣ैं।
6. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рдХिрддрдиे рднाрдЧों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдШрдЯрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рджो рд╡िрд╕्рддृрдд рдкрд░рддों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै- -рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рддрдеा рд╣ेрдЯ्рд░ोрд╕्рдлेрдпрд░।
7.рд╕ीрдоा рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░-рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рдХी рддीрди рдкрд░рддें рд╣ैं-рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓, рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рддрдеा рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓।
рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЙрдк-рдкрд░рдд рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рд╡ाрд▓ी рдкрд░рдд рд╕े рдПрдХ рдкрддрд▓े рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЗрд╕े рд╕ीрдоा рдХрд╣рддे рд╣ैं।
3. рдЬेрдЯ рд╡ाрдпुрдпाрди рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХिрд╕ рднाрдЧ рдоें рдЙрдб़рддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░– -рдЬेрдЯрд╡ाрдпुрдпाрди рдиिрдо्рди рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдоें рдЙрдб़рддे рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдкрд░рдд рдЙрдб़ाрди рдХे рд▓िрдП рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рджрд╢ाрдПँ рд░рдЦрддी рд╣ैं। рдпрд╣ рдордг्рдбрд▓ рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा рдХे рдКрдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
9. рдоौрд╕рдо рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рддрдд्рдд्рд╡ рдХौрди-рдХौрди рд╕े рд╣ैं?
рдоौрд╕рдо рдПрд╡ं рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рддрдд्рдд्рд╡ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं-(i) рддाрдкрдоाрди. (ii)
рд╡ाрдпुрджाрдм рдПрд╡ рдкрд╡рдиे. (iii) рдЖрд░्рдж्рд░рддा рдПрд╡ं рд╡рд░्рд╖рдг।
рдпे рдЬрд▓рд╡ाрдпु рддрдд्рдд्рд╡ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं, рдЗрди्рд╣ीं рд╕े рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдФрд░ рдоौрд╕рдо рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ोрддी рд╣ै।
10. рдоौрд╕рдо рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░– рдХिрд╕ी рджिрдП рдЧрдП рд╕рдордп рдоें рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рднौрддिрдХ рджрд╢ा рдХो рдоौрд╕рдо рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े рд╣ी рдпे рджрд╢ाрдПँ рдмрджрд▓рддी рд╣ैं, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдоौрд╕рдо рдмрджрд▓ рдЬाрддा рд╣ै।
рд▓рдШु рдЙрдд्рддрд░ीрдп рдк्рд░рд╢्рди
1. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рд╡рддाрдПँ।
рдЙрдд्рддрд░-рдкृрде्рд╡ी рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдШिрд░े рд╣ुрдП рд╡ाрдпु рдХे рдЖрд╡рд░рдг рдХो рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдкृрде्рд╡ी рдХी рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рд╢рдХ्рддि рдХे рдХाрд░рдг рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕рджा рдкृрде्рд╡ी рдХे рд╕ाрде рд╕рдЯा рд░рд╣рддा рд╣ै рддрдеा рдкृрде्рд╡ी рдХा рдПрдХ рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЬीрд╡рди рд╣ै рддрдеा рдкृрде्рд╡ी рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧ्рд░рд╣ рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рдЕрд░рдм рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ुрдЖ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдЕрдиेрдХ рдЧैрд╕ों рдХा рдоिрд╢्рд░рдг рд╣ै। рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рддрдеा рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдоुрдЦ्рдп рдЧैрд╕ें рд╣ैं। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдкाँрдЪ рдоुрдЦ्рдп рд╕ंрд╕्рддрд░
рд╣ै-рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓, рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓, рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓, рдЖрдпрдирдордг्рдбрд▓, рдмाрд╣्рдпрдордг्рдбрд▓।
2. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рдХ्рдпा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рдоाрдирд╡ीрдп рдЬीрд╡рди рдоें рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै.
(i) рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдЧैрд╕ рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЬीрд╡рди рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै।
(ii) рдкेрдб़-рдкौрдзों рддрдеा рд╡рдирд╕्рдкрддि рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै।
(iii) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕ूрд░्рдпाрддрдк рдХो рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░рдХे рдЧ्рд▓ाрд╕ рд╣ाрдКрд╕ рдХा рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै।
(iv) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рд╡рд░्рд╖ा рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдзрдиं рд╣ै।
(v) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдлрд╕рд▓ों, рдоौрд╕рдо рдЬрд▓рд╡ाрдпु рддрдеा рд╡ाрдпुрдоाрд░्рдЧों рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рддा рд╣ै।
3. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдоुрдЦ्рдп рдкрд░рддों рдХे рдиाрдо рд╡рддाрдПँ।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рдкाँрдЪ рдкрд░рддें рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рдЗрди рдкрд░рддों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै-
(i) рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓-рдпрд╣ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓ी рдкрд░рдд рд╣ै।
(ii) рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓-рдЗрд╕ рднाрдЧ рдоें рд╡ाрдпुрдпाрди рдЙрдб़рддे рд╣ैं।
(iii) рдЖрдпрдирдордг्рдбрд▓-рдЗрд╕рдХा рддाрдкрдоाрди рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рддрд░ीрдХे рд╕े рдмрдв़рддा рд╣ै।
(iv) рд╡ाрд╣्рдпрдордг्рдбрд▓।
(v) рдЪुрдо्рдмрдХрдордг्рдбрд▓।
4. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХрдм рд╣ुрдИ।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдкांрдЪ рдЕрд░рдм рд╡рд░्рд╖ рдкрд╣рд▓े рдардг्рдбे рдХрдгों, рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рд▓ोрд╣े рдПрд╡ं рдоैрдЧ्рдиीрд╢िрдпрдо рд╕िрд▓िрдХेрдЯ, рд▓ोрд╣े рдПрд╡ं рдЧ्рд░ेрдлाрдЗрдЯ рдХी рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ुрд░ू рд╣ुрдП рдзीрдоे рдкрд░िрд╡рд░्рддрдиों рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै। рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рд╡िрдЦрдг्рдбрди рддрдеा рд░ेрдбिрдпोрдзрд░्рдоी рдХ्рд╖рддि рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдЧрд░्рдо рд╣ुрдИ, рдЬिрд╕рдоें рдкृрде्рд╡ी рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рдоें рдаोрд╕ рдиिрдХिрд▓, рд▓ौрд╣ рдзाрддु рдиिрд░्рдоिрдд рдХ्рд░ोрдб, рдж्рд░рд╡ं рд▓ौрд╣ рд╕िрд▓िрдХेрдЯ рдЦोрд▓, рдоैрдЯрд▓ рддрдеा рд╕्рдерд▓рдордг्рдбрд▓ рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ुрдИ। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЧैрд╕ рдХा рдиिрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ, рдЬिрд╕рд╕े рдПрдХ рдирдП рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓
рдПрд╡ं рдЬрд▓рдордг्рдбрд▓ рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ुрдИ। рдХाрд░्рдмрди рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рддрдеा рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХे рдпौрдЧिрдХों рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि, рдКрд░्рдЬा рд╕्рд░ोрддों рдЬैрд╕े рдмिрдЬрд▓ी рдХा рдЪрдордХрдиा, рд╕ौрд░ рд╡िрдХिрд░рдг рдЕрдерд╡ा рд░ेрдбिрдпोрдзрд░्рдоी рд╡िрд╕рд░्рдЬрди рд╕े рд╣ुрдИ। рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдФрд░ рднूрдкрд░्рдкрдЯी рдХे рд╕िрд▓िрдХेрдЯ рдХे рдордз्рдп рд╣ुрдИ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рдХे рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк
рдХाрд░्рдмोрдирдЯ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ुрдЖ। рдЕрдд рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕े рд▓ुрдк्рдд рд╣ो рдЧрдИ। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХрдо рд╣ुрдИ। рдУрдЬोрди рдиे рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдкрд░ाрдмैрдЧрдиी рд╡िрдХिрд░рдг рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдПрдХ рдкрд░рджे рдпा рдЖрд╡рд░рдг рдХा рдХाрдо рдХिрдпा рддрдеा рдЬैрд╡िрдХ рдиिрдХ्рд╖ेрдк рдХोрдпрд▓े рдПрд╡ं рддेрд▓ рднрдг्рдбाрд░ों рдХे рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдЪिрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧे। рдЗрди рд╕рднी рдШрдЯрдиाрдУं рдиे рдоौрд▓िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкृрде्рд╡ी
рдХे рднू-рд░рд╕ाрдпрди рдХो рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░ рджिрдпा। рдЕрдзिрдХांрд╢ рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рддрдд्рдд्рд╡ों рдХे рдЪрдХ्рд░ों рдХा рдкुрди- рдЕрднिрд╡िрди्рдпाрд╕ рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкृрде्рд╡ी рдХे рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ुрдИ।
5. рдЖрдпрдирдордг्рдбрд▓ рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ो।
рдЙрдд्рддрд░-рдпрд╣ рдзрд░ाрддрд▓ рдХे рдКрдкрд░ рд╡ाрдпुрдг्рдбрд▓ рдХा рдЪौрдеा рд╕ंрд╕्рддрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдКँрдЪाрдИ 80 рд╕े 400 рдХि.рдоी. рдХे рдордз्рдп рд╣ै। рдЗрд╕ рдордг्рдбрд▓ рдоें рддाрдкрдоाрди рдКंрдЪाрдИ рдмрдв़рдиे рдХे рд╕ाрде рдмрдв़рддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХी рд╣рд╡ा рд╡िрдж्рдпुрдд рдЖрд╡ेрд╢िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧें рдЗрд╕ी рдордг्рдбрд▓ рд╕े рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдХрд░ рдкुрдиः рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд▓ौрдЯ рдЬाрддी рд╣ैं। рдпрд╣ рдкрд░рдд рд░ेрдбिрдпो рдк्рд░рд╕ाрд░рдг рдоें рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рддाрдкрдоाрди рдХा рд╡िрддрд░рдг рдЕрд╕рдоाрди рдПрд╡ं рдЕрдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдордг्рдбрд▓ рдоें рдмрдб़ी рд╣ी рд╡िрд╕्рдордпрдХाрд░ी рд╡िрдж्рдпुрддрдХीрдп рдШрдЯрдиाрдПं рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।
6. рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╕ीрдоा рд╕े рдХ्рдпा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рдКंрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рддाрдкрдоाрди рдоें рдПрдХ рдЕрд╕рдоाрди рджрд░ рд╕े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрддा рд╣ै-
(1) 15 рдХिрдоी рддрдХ рддाрдкрдоाрди рдоें рдПрдХ рдЖрд╕ाрди рджрд░ рд╕े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрддा рд╣ै।
(ii) 80 рдХिрдоी рддрдХ рддाрдкрдоाрди рд╕्рдеिрд░ рд░рд╣рддा рд╣ै।
(ii) 80 рдХिрдоी рд╕े рдКрдкрд░ рддाрдкрдоाрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै।
рдЗрд╕ рдКंрдЪाрдИ рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╕े рдКрдкрд░ рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдХा рднाрдЧ рдЖрд░рдо्рдн рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рдорддाрдк рдордг्рдбрд▓ рддрдеा рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рдХो рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╕ीрдоा рдХрд╣рддे рд╣ै।
7. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдзूрд▓ рдХрдгों рдХा рдХ्рдпा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдзूрд▓ рдХрдг рдиिрдЪрд▓े рднाрдЧों рдоें рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдзूрд▓ рдХрдгों рдХा рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै-
(i) рдзूрд▓ рдХрдг рд╕ौрд░ рддाрдк рдХा рдХुрдЫ рднाрдЧ рд╕ोрдЦ рд▓ेрддे рд╣ैं рддрдеा рдХुрдЫ рднाрдЧ рдкंрд░ाрд╡рд░्рддрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рддाрдк рд╕ोрдЦ рд▓ेрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рддाрдкрдХ्рд░рдо рдЕрдзिрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
(ii) рдзूрд▓ рдХрдг рдЖрд░्рдж्рд░рддाрдЧ्рд░ाрд╣ी рдиाрднि рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрдирдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк
рдХा рд╕ंрдШрдирди рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд░्рд╖ा, рдХोрд╣рд░ा, рдмाрджрд▓ рдмрдирддे рд╣ैं। рдзूрд▓ рдХрдгों рдХे рдЕрднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд░्рд╖ा рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी।
(iii) рдзूрд▓ рдХрдгों рдХे рдХाрд░рдг рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рджрд░्рд╢рди рдХ्рд╖рдорддा рдХрдо рд╣ोрддी рд╣ै рддрдеा рдзुंрдзрд▓ाрдкрди рдЫा рдЬाрддा рд╣ै।
(iv) рдзूрд▓ рдХрдгों рдХे рд╕ंрдпोрдЧ рд╕े рдХрдИ рд░ंрдЧ-рдмिрд░ंрдЧे рджृрд╢्рдп рд╕ूрд░्рдп рдЙрджрдп, рд╕ूрд░्рдп рдЕрд╕्рдд рддрдеा рдЗрди्рдж्рд░рдзрдиुрд╖ рджृрд╢्рдп рдмрдирддे рд╣ै।
8. рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рдХो рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкрд░рдд рдХ्рдпों рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓ी рдкрд░рдд рд╣ै рдЬो рдХрдИ рдХाрд░рдгों рд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं।
(1) рдкृрде्рд╡ी рдХे рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХ्рд░िрдпाрдПं рдЗрд╕ी рдкрд░рдд рдоें рд╣ोрддी рд╣ैं।
(ii) рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рдЧैрд╕ों, рдзूрд▓ рдХрдг рддрдеा рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХी рдоाрдд्рд░ा рдЕрдзिрдХ рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдоेрдШ, рд╡рд░्рд╖ा, рдХोрд╣рд░ा рдЖрджि рдХ्рд░िрдпाрдПँ рдЗрд╕ी рдкрд░рдд рдоें рд╣ोрддी рд╣ै।
(iii) рдЗрд╕ рдЕрд╕्рдеिрд░ рднाрдЧ рдоें рд╕рд╡ाрд╣िрдХ рдзाрд░ाрдПं рдЪрд▓рддी рд╣ै рдЬो рддाрдк рдФрд░ рдЖрд░्рдж्рд░рддा рдХो рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рд▓े рдЬाрддी рд╣ैं।
.(iv) рдЗрд╕ рднाрдЧ рдоें рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХ्рд░िрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╡िрднिрди्рди рдкрд░рддें рдЧрд░्рдо рд╣ोрддी рд╣ैं। рдКंрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рддाрдкрдоाрди рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै। рддाрдкрдоाрди рдХрдо рд╣ोрдиे рдХी рджрд░ 1℃ рдк्рд░рддि 165 рдоीрдЯрд░ рд╣ै।
(v) рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рдоें рдЕрд╕्рдеिрд░ рд╡ाрдпु рдХे рдХाрд░рдг рдЖंрдзी-рддूрдлाрди рдЪрд▓рддे рд╣ै। рд╡ाрдпु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╕े рдоौрд╕рдо рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЪрдХ्рд░рд╡ाрдд рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддे рд╣ैं।
9. рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा рдкрд░ рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рдХे рдКрдкрд░ рди्рдпूрдирддрдо рддाрдк рдХ्рдпों рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдиिрдо्рдирддрдо рддाрдкрдоाрди рдз्рд░ुрд╡ों рдкрд░ рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рд╡ाрдпु рдоें рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा рдкрд░ рдиिрдо्рдирддрдо рддाрдкрдоाрди рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рдкрд░ рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рдкрд░ рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рдкрд░ -80°C рддрдеा рдз्рд░ुрд╡ों рдкрд░-45° C рддाрдкрдоाрди рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдХाрд░рдг рдпрд╣ рд╣ै рдХि рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рдкрд░ рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा рдХी рдКँрдЪाрдИ 18 рдХिрдоी рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдз्рд░ुрд╡ों рдкрд░ рдпрд╣ рдКंрдЪाрдИ рдХेрд╡рд▓ 8 рдХिрдоी рд╣ोрддी
рд╣ै। рдКँрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде рддाрдкрдоाрди рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдЕрдзिрдХ рдКंрдЪाрдИ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рдкрд░ рдиिрдо्рдирддाрдк рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं।
10. рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдмрддाрдПँ।
рдЙрдд्рддрд░ (i) рдЬीрд╡рди рдХा рдЖрдзाрд░-рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХा рдЖрдзाрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╣ी рд╣ै। рд╕ौрд░рдордг्рдбрд▓ рдоें рдХेрд╡рд▓ рдкृрде्рд╡ी рд╣ी рдПрдХ рдРрд╕ा рдЧ्рд░рд╣ рд╣ै рдЬिрд╕ рдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै। рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдФрд░ рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдЬीрд╡рди рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै।
(ii) рддाрдк рд╕ंрддुрд▓рди-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдПрдХ рдЧ्рд░ीрди рд╣ाрдЙрд╕ рдХी рднाँрддि рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдХा рддाрдкрдоाрди рдФрд╕рдд рд░ूрдк рд╕े 35°C рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рдмिрдиा рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рдЬीрд╡рди рдЕрд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै।
(ii) рдУрдЬोрди рдкрд░рдд рд╕ूрд░्рдп рд╕े рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдкрд░ाрдмैंрдЧрдиी рдХिрд░рдгों рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддी рд╣ै। рдЖрдпрдирдордг्рдбрд▓ рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХो рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд▓ौрдЯाрдХрд░ рд░ेрдбिрдпो рдк्рд░рд╕ाрд░рдг рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддा рд╣ै।
(iv) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╡िрднिрди्рди рдШрдЯрдиाрдПं, рдЬैрд╕े рд╡ाрд╖्рдкीрдХрд░рдг, рд╡рд░्рд╖ा, рдкрд╡рдиें рдЖрджि рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рддी рд╣ैं। рд╕ौрд░рдордг्рдбрд▓ рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЧिрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЙрд▓्рдХाрдПँ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдЬрд▓рдХрд░ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं।
11. рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рддрдеा рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдоें рдЕрди्рддрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░ -рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рддрдеा рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдоें рдЕрди्рддрд░-
рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓
(i) рдпрд╣ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓ी рдкрд░рдд рд╣ै।
(ii) рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рдХी рдКँрдЪाрдИ рдз्рд░ुрд╡ों рдкрд░ 8| рдХिрдоी рддрдеा рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рдкрд░ 20 рдХिрдоी рд╣ोрддी рд╣ै।
(iii) рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рддाрдкрдоाрди 1°C рдк्рд░рддि 165 рдоीрдЯрд░ рдХी рджрд░ рд╕े рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै।
(iv) рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рд╕ंрд╡ाрд╣िрдХ рдзाрд░ाрдПँ, рдоेрдШ рддрдеा рдзूрд▓ рдХрдг рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं।
(v) рдЗрд╕ рдордг्рдбрд▓ рдоें рдЛрддु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╕ंрдмंрдзी рдШрдЯрдиाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं।
рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓
(i) рдпрд╣ рдзрд░ाрддрд▓ рд╕े рдКрдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рджूрд╕рд░ी рдкрд░рдд рд╣ै।
(ii) рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдХी рдКंрдЪाрдИ 16 рдХिрдоी рд╕े рд▓ेрдХрд░ 72 рдХिрдоी рддрдХ рд╣ोрддी рд╣ै।
(iii) рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рддाрдкрдоाрди рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдоाрди рд░рд╣рддा рд╣ै।
(iv) рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рд╕ंрд╡ाрд╣рдиिрдХ рдзाрд░ाрдУं, рдоेрдШ рддрдеा рдзूрд▓ рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै।
(v) рдпрд╣ рдордг्рдбрд▓ рдПрдХ рд╢ांрдд рдордг्рдбрд▓ рд╣ै।
12. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХैрд╕े рдкृрде्рд╡ी рд╕े рдЬुрдб़ा рд░рд╣рддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЬीрд╡рди рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рддрд▓ी, рдЬрд╣ाँ рд╕्рдерд▓ рддрдеा рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ рдоिрд▓рддे рд╣ैं, рдкрд░ рдоौрдЬूрдж рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрдУं рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдЗрд╕рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдоाрдирд╡ рдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा рди рдХेрд╡рд▓ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдмрд▓्рдХि рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдк्рд░рднाрд╡ рднी рд╣ै। рдХुрд▓ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा 99 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рднूрдкृрд╖्рда рд╕े 32 рдХिрдоी рдХी рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд╣ै рдФрд░ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдмрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдкृрде्рд╡ी рд╕े рд╕рдЯा рд╣ुрдЖ рд╣ै।
13. рд╡िрд╖рдордг्рдбрд▓ (рд╣ेрдЯ्рд░ोрд╕्рдлेрдпрд░) рдХ्рдпा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░-рд╡िрд╖рдордг्рдбрд▓ (рд╣ेрдЯ्рд░ोрд╕्рдлेрдпрд░) рдПрдХ рдкрд░рддрджाрд░ рдКрд╖्рдг рдордг्рдбрд▓ рд╣ै рдЬो рдордз्рдп рд╕ीрдоा рдХे рдКрдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдФрд░ рдЖंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХे рдЖрдзाрд░ рддрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ै। рдКрд╖्рдг рдордг्рдбрд▓ рдХे рдиिрдо्рди рднाрдЧ рдоें 100 рд╕े 400 рдХिрдоी рдХे рдордз्рдп рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдЧैрд╕ों рдХा рдЖрдпрдиीрдХрд░рдг рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдордг्рдбрд▓ рдоें рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди, рд╣ीрд▓िрдпрдо рддрдеा рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд░рддें рд╣ैं।
14. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╢ुрд╖्рдХ рд╣рд╡ा рдХे рдоुрдЦ्рдп рд╕ंрдШрдЯрдХ рдХौрди-рд╕े рд╣ैं?
рдЙрдд्рддрд░-рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдПрд╡ं рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╢ुрд╖्рдХ рд╣рд╡ा рдХे рдоुрдЦ्рдп рдШрдЯрдХ рд╣ैं। рдпे рджोрдиों рдоिрд▓рдХрд░ рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╢ुрд╖्рдХ рд╣рд╡ा рдХे 99 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддे рд╣ैं।
15. рдХौрди-рд╕ी рдЧैрд╕ рдХрдо рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХрдо рд╣ै, рдлिрд░ рднी рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдпрд╣ рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧैрд╕ рд╣ै। рдпрд╣ рдКрд╖्рдоा рдХो рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдиिрдЪрд▓े рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рд╕ौрд░ рд╡िрдХिрд░рдг рддрдеा рдкाрд░्рдеिрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг рдж्рд╡ाрд░ा рдЧрд░्рдо рд╣ोрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХ्рд░िрдпा рдоें рд╣рд░े рдкौрдзे рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕े рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं।
рджीрд░्рдШ рдЙрдд्рддрд░ीрдп рдк्рд░рд╢्рди
1. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд░рдЪрдиा рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдЕрдиेрдХ рдЧैрд╕ो, рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рддрдеा рдзूрд▓ рдХрдгों рдХे рдоिрд╢्рд░рдг рд╕े рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рддрдеा рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧैрд╕ें рд╣ैं। рдпे рджोрдиों рдоिрд▓рдХрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХा 99 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддी рд╣ैं। рд╢ेрд╖ 1 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоें рдЕрди्рдп рдЧैрд╕ें рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб, рдоिрдеेрди, рдУрдЬोрди, рдЖрд░्рдЧрди, рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди, рд╣ीрд▓िрдпрдо рдЖрджि рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдЗрди рдЧैрд╕ों рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХрдо рд╡ рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рднाрд░ी рдЧैрд╕ें рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдиिрдЪрд▓ी рдкрд░рддों рдоें рддрдеा рд╣рд▓्рдХी рдЧैрд╕ें рдКрдкрд░ी рдкрд░рддों рдоें рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ैं рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди, рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рддрдеा рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдЬीрд╡-рдЬрди्рддुрдУं рддрдеा рдкौрдзों рдХे рдЬीрд╡рди рдХा рдоूрд▓ рдЖрдзाрд░ рд╣ै।
рдЧैрд╕ें
рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди
рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди
рдСрд░्рдЧрди
рдХाрд░्рдмрди-рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб
рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди
рдЕрди्рдп
рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 2% рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдкाрдп рдЬाрддा рд╣ै। рдКंрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХрдо рд╣ोрддी рдЬाрддी рд╣ै। рдХुрд▓ рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХा рд▓рдЧрднрдЧ рдЖрдзा рд╣िрд╕्рд╕ा рджो рд╣рдЬाрд░ рдоीрдЯрд░ рдКंрдЪाрдИ рдХे рдиीрдЪे рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рднी рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рд╕े рдз्рд░ुрд╡ों рдХी рдУрд░ рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХрдо рд╣ोрддी рдЬाрддी рд╣ै। рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд╡рд░्рд╖ा рдПрд╡ं рд╕ंрдШрдирди рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕्рд░ोрдд рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рд╣ी рд╣ै। рд╕ूрд░्рдпрддाрдк рдХो рд╕ोрдЦрдХрд░ рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рддाрдкрдХ्рд░рдо рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд
рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдаोрд╕ рдХрдг рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдзूрд▓рдХрдг рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं। рдЗрдирдХे рд╕्рд░ोрдд рдорд░ुрд╕्рдерд▓ीрдп рдоैрджाрди, рд╕рдоुрдж्рд░ी рддрдЯ, рд╢ुрд╖्рдХ рдШाрдЯिрдпाँ рддрдеा рдЭीрд▓ рддрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдзूрд▓ рдХрдг рд╕ूрд░्рдпрддाрдк рдХो рдмिрдЦेрд░рддे рддрдеा рд╡िрдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ै। рдзूрд▓ рдХрдг рдЕрдзिрдХрддрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рдиिрдЪрд▓े рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдзूрд▓ рдХрдгों рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै।
2. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдХ्рд░िрдпाрдПँ рдоौрд╕рдо рддрдеा рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХो рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддी рд╣ै? рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ें।
рдЕрдерд╡ा, рдоौрд╕рдо рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдоुрдЦ्рдп рддрдд्рдд्рд╡ों рддрдеा рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдиिрдпंрдд्рд░рдХों рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░-рдоौрд╕рдо рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рддрдд्рдд्рд╡ рд╣ैं- (i) рддाрдкрдоाрди, (ii) рд╡ाрдпुрджाрдм рдПрд╡ं рдкрд╡рдиें, (iii) рдЖрд░्рдж्рд░рддा рдПрд╡ं рд╡рд░्рд╖рдг।
рдпे рдЬрд▓рд╡ाрдпु рддрдд्рдд्рд╡ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрди्рд╣ीं рд╕े рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдоौрд╕рдЧ рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдХाрд░ों рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ोрддी рд╣ै। рддाрдкрдоाрди рддрдеा рд╡рд░्рд╖рдг рдоुрдЦ्рдп рдЖрдзाрд░рднूрдд рддрдд्рдд्рд╡ рд╣ैं, рдЬिрдирд╕े рд╡ाрдпुрджाрдм, рдкрд╡рдиे рддрдеा рдЕрди्рдп рддрдд्рдд्рд╡ рдЬुрдб़े рд╣ुрдП рд╣ैं। рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд╕рдорд╕्рдд рдКрд░्рдЬा рд╕ूрд░्рдпाрддрдк рдЕрдерд╡ा рд╕ूрд░्рдп рд╕े рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдХिрд░рдгों рдХा рдлрд▓ рд╣ै। рдкृрде्рд╡ी рдХे рддाрдкрдоाрди рдХे рдЕрд╕рдоाрди рд╡िрддрд░рдг рд╕े рд╡ाрдпुрджाрдм рдоें рднिрди्рдирддा рдЖрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкрд╡рдиों рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдЖрд░्рдж्рд░рддा рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд░рд╣рддी рд╣ै।рдЬो рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдоेрдШों рдХो рдЬрди्рдо рджेрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╡рд░्рд╖рдг рд╡рд░्рд╖ा, рдУрд▓े, рдмрдЬрд░ी рдЕрдерд╡ा рд╣िрдо рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡ाрдпु рдХी рдЕрдкрдиे рдЕрди्рджрд░ рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рд░рдЦрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдЗрд╕рдХे рддाрдкрдоाрди рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдиिрдпंрдд्рд░рдХों рдХे рдХाрд░рдг рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рддрдд्рдд्рд╡ рдПрдХ рд╕्рдеाрди рд╕े рджूрд╕рд░े рд╕्рдеाрди рдкрд░ рднिрди्рди-рднिрди्рди рд╣ोрддे рд╣ैं।
рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рдиिрдо्рди рд╣ैं-(i) рдЕрдХ्рд╖ांрд╢ рдЕрдерд╡ा рд╕ूрд░्рдпрддाрдк, (ii) рд╕्рдерд▓ рдПрд╡ं рдЬрд▓ рдХा рд╡िрддрд░рдг, (iii) рдЕрд░्рдзрд╕्рдеाрдИ рдЙрдЪ्рдЪ рджाрдм рдПрд╡ं рдиिрдо्рди рджाрдм рдХी рд╡िрд╢ाрд▓ рдкрдЯ्рдЯिрдпाँ, (iv) рдкрд╡рдиें, (v) рдКँрдЪाрдИ (vi) рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ीрдп рдзाрд░ाрдПँ, (vii) рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рддूрдлाрди, (viii) рдкрд░्рд╡рддीрдп рдЕрд╡рд░ोрдз।
рдпे рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рд╡िрднिрди्рди рдЧрд╣рдирддा рддрдеा рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрдпोрдЬрдиों рдХे рд╕ाрде рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рддाрдкрдоाрди рдПрд╡ рд╡рд░्рд╖рдг рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд▓ाрддे рд╣ैं, рдЬो рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдФрд░ рдоौрд╕рдо рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ैं।
3. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдкрд░ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ рд▓िрдЦें-
(i) рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░, (ii) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдЧैрд╕ों рдХा рдЖрдпрдиीрдХрд░рдг
рдЙрдд्рддрд░-(i) рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ (рд╕рдордордг्рдбрд▓)-рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓ी рдкрд░рдд
рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рднूрдордз्рдп рд░ेрдЦा рдкрд░ 16 рдХिрдоी рддрдеा рдз्рд░ुрд╡ों рдкрд░ 10 рдХिрдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ाँ рддाрдкрдоाрди рдШрдЯрддा рдЬाрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдЕрдзिрдХрддрд░ рднूрдкृрд╖्рда рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрдХрд░िрдд рдКрд╖्рдоा рд╕े рдЧрд░्рдо рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рддाрдкрдоाрди рдк्рд░рдд्рдпेрдХ 100 рдоीрдЯрд░ рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ 0.65°C рдХрдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣्рд░ाрд╕ рджрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा рдХे рдкाрд╕ рдпрд╣ рди्рдпूрдирддрдо-60°C рдкрд░
рдкрд╣ुंрдЪ рдЬाрддा рд╣ै рд╕рднी рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдПं рдЬो рдЬрд▓рд╡ाрдпрд╡िрдХ рддрдеा рдоौрд╕рдоी рджрд╢ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ै, рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рдШрдЯрддी рд╣ैं। рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा рдХे рдКрдкрд░ рд╕рдорддाрдкрдордбрд▓ рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдПрд╡ं рд╢ांрдд рд╡ाрдпु рдоौрдЬूрдж рд╣ै। рдУрдЬोрди рдкрд░рдд рднी рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдоें рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдЕрдзिрдХрддा 20 рд╕े 22 рдХिрдоी рдКंрдЪाрдИ рд╡ाрд▓े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╣ै। рдУрдЬोрди рдкрд░рдд рдкृрде्рд╡ी рдХो рдкрд░ाрдмैрдЧрдиी рд╡िрдХिрд░рдг рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै।
рддाрдкрдоाрди рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░-60°C рд╕े рдмрдв़рдХрд░ рдЗрд╕рдХी рдКрдкрд░ी рд╕ीрдоा рдкрд░ рдЬिрд╕े рд╕рдорддाрдк рд╕ीрдоा рдХрд╣рддे рд╣ैं, 0°C рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╕рдоाрддрдк рд╕ीрдоा рдХे рдКрдкрд░ рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓ рд╕्рдеिрдд рд╣ै, рдЬो 50 рд╕े 90 рдХिрдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рдХे рдордз्рдп рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
(ii) рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдЧैрд╕ों рдХा рдЖрдпрдиीрдХрд░рдг-рдЙрд╖्рдгрдордг्рдбрд▓ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХे рдЖрдзाрд░ рддрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдХा рддाрдкрдоाрди рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рддрд░ीрдХे рд╕े рдмрдв़рддा рд╣ै। рдЙрд╖्рдгрдордг्рдбрд▓ рдХे рдиिрдо्рди рднाрдЧ рдоें 100 рд╕े 400 рдХिрдоी рдХे рдордз्рдп рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдЧैрд╕ों рдХा рдЖрдпрдиीрдХрд░рдг рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрди рдЖрдпрдиीрдХृрдд рдХрдгों рдХा 250 рдХिрдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╕ंрдХेрди्рдж्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░рдд рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХो рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдЖрдпрдиीрдХृрдд рдзूрд▓рдХрдг рдЕंрдд рд╡िрд░ाрдо рдкрд░ рдЪाрджрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдк्рд░рдХाрд╢ рдлैрд▓ाрддी рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЙрдд्рддрд░ी рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдз рдоें рдСрд░ोрд░ा рдмोрд░िрд▓िрд╕ рдФрд░ рджрдХ्рд╖िрдгी рдЧोрд▓ाрд░्рдз рдоें рдСрд░ोрд░ा рдЖрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрд╕ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЙрд╖्рдгрдордг्рдбрд▓ рдХे рдКрдкрд░ी рднाрдЧ рдоें рдлिрд░ рд╕े рдЖрдпрдиों рдХा рд╕ंрдХेрди्рдж्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рд╡ाрди рдПрд▓ेрди рд╡िрдХिрд░рдг рдкрдЯ्рдЯी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ी рднाрдЧ рдХो рдЪुрдо्рдмрдХीрдп рдордг्рдбрд▓ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं।
рдКрд╖्рдгрдордг्рдбрд▓ рдоें рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди, рд╣ीрд▓िрдпрдо рддрдеा рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд░рддें рд╣ैं, рдЬो рднूрдкृрд╖्рда рд╕े рдХ्рд░рдорд╢ः 200 рдХिрдоी, 1000 рдХिрдоी, 2600 рдХिрдоी рддрдеा 9600 рдХिрдоी рдХी рдФрд╕рдд рдКंрдЪाрдИрдпों рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
4. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕ंрдШрдЯрди рдФрд░ рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди, рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рддрдеा рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХे рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░-рд▓рдЧрднрдЧ 90 рдХिрдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рддрдеा рдЖрд░्рдЧрди рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЗрдирдоें рдиिрдпॉрди, рдХ्рд░िрдк्рдЯрди, рдПрд╡ं рдЬीрдиॉрди рдЬैрд╕ी рджुрд▓рд░्рдн рдЧैрд╕ें рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ें рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧैрд╕ें рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпे рдЕрдХ्рд░िрдп рдЧैрд╕ें рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░рдд рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рдпा рд╕рдордордг्рдбрд▓ рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдПрд╡ं рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдоिрд▓рдХрд░ рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╢ुрд╖्рдХ рд╣рд╡ा рдХे 99 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдХрдо рдоाрдд्рд░ा рдоें рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб, рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк, рдЖрдЬोрди, рдЕрдХ्рд░िрдп рдЧैрд╕ें рддрдеा рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдаोрд╕ рдПрд╡ं рдж्рд░рд╡ рдХрдг, рдЬिрди्рд╣ें рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдРрд░ाрд╕ॉрд▓ рдпा рд╡ाрдпु-рд╡िрд▓рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं, рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдЕрди्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХे рд╕ाрде рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдоृрджा рдоें рд╕्рдеिрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдШोрд▓рдХ рдХा рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рджрд╣рди рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рднी рддрдд्рдд्рд╡ों рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓ рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рджрд╣рдирд╢ीрд▓ рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХा рднाрдЧ рдХрдо рд╣ै рдлिрд░ рднी рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдпрд╣ рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧैрд╕ рд╣ै। рдпрд╣ рдКрд╖्рдоा рдХो рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдиिрдЪрд▓े рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рд╕ौрд░ рд╡िрдХिрд░рдг рддрдеा рдкाрд░्рдеिрд╡ рд╡िрдХिрд░рдг рдж्рд╡ाрд░ा рдЧрд░्рдо рдХрд░рддा рд╣ै। рдк्рд░рдХाрд╢ рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рд╣рд░े рдкौрдзे рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕े рдХाрд░्рдмрди рдбाрдЗрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдУрдЬोрди рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдоें рднूрдкृрд╖्рда рдХे рдордз्рдп рдоिрд▓рддी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЙрдкрдпोрдЧी рдЧैрд╕ рд╣ै, рдпрд╣ рдкрд░ाрдмैंрдЧрдиी рдХिрд░рдгों рдХा рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдг рдХрд░рддी рд╣ैं рдФрд░ рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдХिрд░рдгों рд╕े рднूрдкृрд╖्рда рдкрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддी рд╣ैं।
рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХा рд╕ंрдШрдЯрди–(рджेрдЦें рддाрд▓िрдХा 8.1)
рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдПрд╡ं рдзूрд▓ рдХрдг рдоौрд╕рдо рдПрд╡ं рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪрд░ рд╣ैं। рдпे рд╕рднी рд╕ंрдШрдирди рдХे рд╕्рд░ोрдд рд╣ैं рддрдеा рд╕ूрд░्рдп рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдерд╡ा рдкृрде्рд╡ी рд╕े рд╡िрдХिрд░िрдд рдКрд░्рдЬा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕрд╡рд╢ोрд╖рдХ рд╣ैं। рдпे рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕्рдеिрд░рддा рдХो рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдоें рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХी рдоाрдд्рд░ा рд╡िрд╖ुрд╡рдд рд░ेрдЦा рд╕े рдз्рд░ुрд╡ों рдХी рдУрд░ рдЬाрдиे рдХे рд╕ाрде рдХрдо рд╣ोрддी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд▓рдЧрднрдЧ 90 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рд╕े 6 рдХिрдоी рдиीрдЪे рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЗрд╕ рднाрдЧ рдоें рд╣ी рдзूрд▓ рдХрдг, рдирдордХ рддрдеा рдкрд░ाрдЧ рдЖрджि рдХे рдаोрд╕ рдХрдг рдиिрд▓ंрдмिрдд рд░рд╣рддे рд╣ै। рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рдКрдкрд░ी рдкрд░рдд рдоें рдЕрддि рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдзूрд▓ рдХрдг рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕ूрд░्рдп рдХी рдХिрд░рдгों рдХो рдк्рд░рдХीрд░्рдгрди рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдФрд░ рдиीрд▓े рд░ंрдЧ рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рднी рд░ंрдЧों рдХो рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдмрдб़े рдЖрдХाрд░ рд╡ाрд▓े рдХрдг рд╕ूрд░्рдпोрджрдп рддрдеा рд╕ूрд░्рдпाрд╕्рдд рдХे рд╕рдордп рдХे рд▓ाрд▓ рдФрд░ рдиाрд░ंрдЧी рд░ंрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ैं।
5. рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрд░рдд рдХी рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХीрдЬिрдП।
рдЙрдд्рддрд░-рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдШрдЯрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХो рджो рд╡िрд╕्рддृрдд рдкрд░рддों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै-рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рддрдеा рд╣ेрдЯ्рд░ोрд╕्рдлेрдпрд░।
рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ (рд╕рдордордг्рдбрд▓)-рдпрд╣ 90 рдХिрдоी рдХी рдКंрдЪाрдИ рдХे рдордз्рдп рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рддीрдирдкрд░рддें рд╣ै-рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓, рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рддрдеा рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЙрдк-рдкрд░рдд рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рд╡ाрд▓ी рдкрд░рдд рд╕े рдПрдХ рдкрддрд▓े рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╕ीрдоा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдХ्рд╖ोрднрдордг्рдбрд▓ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдиिрдЪрд▓ी рдкрд░рдд рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдКंрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде рддाрдкрдоाрди рдШрдЯрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рддाрдкрдоाрди рдк्рд░рдд्рдпेрдХ 100 рдоीрдЯрд░ рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ 0.65°C рд╕े рдХрдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣्рд░ाрд╕
рджрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╕рднी рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдПं, рдЬो рдЬрд▓рд╡ाрдпु рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ैं, рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рдШрдЯрддी рд╣ैं। рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा рдХे рдКрдкрд░ рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдХी, рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдПрд╡ं рд╢ांрдд рд╡ाрдпु рдоौрдЬूрдж рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдХा рдкूрд░्рдг рдЕрднाрд╡ рдоेрдШों рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХो рд░ोрдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ाँ рджृрд╢्рдпрддा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рдУрдЬोрди рдкрд░рдд рднी рд╕рдорддाрдкрдордг्рдбрд▓ рдоें рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рдкृрде्рд╡ी рдХो рдкрд░ाрдмैंрдЧрдиी рд╡िрдХिрд░рдг рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै।
рд╕рдорддाрдк рд╕ीрдоा рдХे рдКрдкрд░ рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рдКंрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде рддाрдкрдоाрди рдлिрд░ рдХрдо рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдордз्рдпрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЙрдЪ्рдЪ рдЕрдХ्рд╖ांрд╢ों рдоें рдЧрд░्рдоिрдпों рдоें рддंрддुрдиुрдоा рдоेрдШ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддे рд╣ैं, рдЬो рдЙрд▓्рдХा рдзूрд▓ рдХрдгों рд╕े рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рд╕ूрд░्рдп рдХिрд░рдгें рд╣ैं।
рд╡िрд╖рдо рдордг्рдбрд▓ (рд╣ेрд╕्рдЯ्рд░ोрд╕्рдлेрдпрд░)-рдпрд╣ рдПрдХ рдкрд░рддрджाрд░ рдЙрд╖्рдгрдордг्рдбрд▓ рд╣ै। рдпрд╣ рдордз्рдпрд╕ीрдоा рдХे рдКрдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдФрд░ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдПрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै। рдЙрд╖्рдгрдордг्рдбрд▓ рдХे рдиिрдо्рди рднाрдЧ рдоें 100 рд╕े 400 рдХिрдоी рдХे рдордз्рдп рдХी рдКँрдЪाрдИ рдФрд░ рд╡ाрдпुрдордг्рдбрд▓ीрдп рдЧैрд╕ों рдХा рдЖрдпрдиीрдХрд░рдг рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░рдд рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХो рдкрд░ाрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЖрдпрдиीрдХृрдд рдзूрд▓ рдХрдг рдЕंрддрд░्рд╡िрд░ाрдо рдкрд░ рдЪाрджрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдк्рд░рдХाрд╢ рдлैрд▓ाрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕े рдЙрдд्рддрд░ी рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдз рдСрд░ोрд░ा рдмोрд░िрд▓िрд╕ рддрдеा рджрдХ्рд╖िрдгी рдЧोрд▓ाрд░्рдж्рдз рдоें рдСрд░ोрд░ा рдЖрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрд╕ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдКрд╖्рдгрдордг्рдбрд▓ рдХे рдКрдкрд░ी рднाрдЧ рдоें рдлिрд░ рд╕े рдЖрдпрдиों рдХा рд╕рдХेрди्рдж्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдПрд▓ेрди рд╡िрдХिрд░рдг рдкрдЯ्рдЯी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ी рдкрд░рдд рдХो рдЪुंрдмрдХीрдп рдордг्рдбрд▓ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдордг्рдбрд▓ рдоें рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди, рд╣ीрд▓िрдпрдо рддрдеा рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд░рддें рд╣ोрддी рд╣ैं।
6. рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрд░рдд рдХी рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░-рдкृрде्рд╡ी рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рд╕ैрдХрдб़ों рдХि.рдоी. рдХी рдКंрдЪाрдИ рдоें рдЖрд╡ृрдд рдХрд░рдиेрд╡ाрд▓ा рдЧैрд╕ीрдп рдЖрд╡рд░рдг рд╣ी рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рд▓рдЧрднрдЧ 1 рдЕрд░рдм рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╕рдо्рднाрд╡िрдд рдоाрдиी рдЧрдпी рд╣ै рдЬрдмрдХि рдпрд╣ рд╡рд░्рддрдоाрди рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 58 рдХрд░ोрдб़ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рдЖрдпा। рдкृрде्рд╡ी рдХा рдЧैрд╕ीрдп рдЖрд╡рд░рдг рдкृрде्рд╡ी рдХी рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рд╢рдХ्рддि рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рдмंрдзा рд╣ै। рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдоें рд╡ाрдпु рдПрд╡ं рдЧैрд╕ों рдХी рдЕрдиेрдХ рд╕рдХेрди्рдж्рд░िрдд рдкрд░рддें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै рдЬो рдШрдирдд्рд╡, рддाрдкрдоाрди рдПрд╡ं рд╕ंрднрд╡ рдХी рджрд╖्рдЯि рд╕े рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдкूрд░्рдгрдд:
рднिрди्рди рд╣ै।
рд╕ाрдоाрди्рдпрдд: рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдкाँрдЪ рдоंрдбрд▓ों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рд╣ै-
(1) рдХ्рд╖ोрдн рдоंрдбрд▓ (2) рд╕рдорддाрдк рдоंрдбрд▓ (3) рдордз्рдп рдоंрдбрд▓ (4) рдЖрдпрди рдоंрдбрд▓ (5) рдмाрд╣्рдп рдоंрдбрд▓।
(1) рдХ्рд╖ोрдо рдоंрдбрд▓-рдоाрдирд╡ рд╣ेрддु рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЛрддु рдПрд╡ं рдоौрд╕рдо рд╕ंрдмंрдзी рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рднी рдШрдЯрдиाрдПँ рдЗрд╕ी рдкрд░рдд рдоें рд╣ोрддी рд╣ै। рдмाрджрд▓, рд╡рд░्рд╖ा, рдзूрд▓рдХрдг, рдЖंрдзी-рддूрдлाрди рдЖрджि рдоौрд╕рдо рд╕ंрдмंрдзी рдШрдЯрдиाрдПँ рдШрдЯिрдд рд╣ोрддी рд╣ै।
(2) рд╕рдорддाрдк рдоंрдбрд▓-рдХी рдКँрдЪाрдИ 50 km рддрдХ рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рд╕рд╡ाрд╣рдиीрдп рдзाрд░ाрдПँ, рдЖंрдзी, рдмाрджрд▓ों рдХी рдЧрд░рдЬ, рдзूрд▓-рдХрдг рдЖрджि рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдХрднी-рдХрднी рдоोрддिрдпों рдЬैрд╕े рджुрд░्рд▓рдн рдмाрджрд▓ рджिрдЦाрдИ рдкрдб़рддे рд╣ैं।
(3) рдордз्рдп рдоंрдбрд▓-рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ 50 рд╕े 90 km. рддрдХ рд╣ै рдЗрд╕ рдкрд░рдд рдоें рдКँрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде рддाрдкрдоाрди рдЧिрд░рдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै।
(4) рдЖрдпрди рдоंрдбрд▓-рдЗрд╕рдХी рд╕ीрдоा 100km. рд╕े 400 km. рдК. рддрдХ рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдЧैрд╕ рдХे рдХрдг рд╡िрдж्рдпुрдд рдЖрд╡ेрд╢िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬिрд╕े рдЖрдпрди рдоंрдбрд▓ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
(5) рдмाрд╣्рдп рдоंрдбрд▓-рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдКрдкрд░ी рдкрд░рдд рдмाрд╣ा рдоंрдбрд▓ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рд╡ाрдпु рдирд╣ीं рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ोрддी рд╣ै।
28. рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рд╕ंрдШрдЯрди рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ें।
рдЙрдд्рддрд░-рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा-
(i) рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдШрдЯрди рдХे рдЖрдзाрд░ рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рджो рд╡िрд╕्рддृрдд рдкрд░рддें рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рддрдеा рд╣ेрдЯ्рд░ोрд╕्рдлेрдпрд░ рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рд╣ै। рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ 90 рдХि.рдоी. рддрдХ рд╕्рдеिрдд рд╣ै।
(ii) рдЗрд╕рдХी рддीрди рддाрдкीрдп рдкрд░рддें рд╣ै-рдХ्рд╖ोрднрдоंрдбрд▓, рд╕рдорддाрдк рдоंрдбрд▓ рддрдеा рдордз्рдп рдоंрдбрд▓।
(iii) рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЙрдкрдкрд░рдд рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рд╡ाрд▓ी рдкрд░рдд рд╕े рдПрдХ рдкрддрд▓े рд╕рдХ्рд░рдордг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕े рд╕ीрдоा рдХрд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрд╕े рдиिрдЪрд▓े рдкрд░рдд рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬोрдб़рддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдХ्рд╖ोрдн рд╕ीрдоा।
(iv) рдЯ्рд░ेрдЯोрд╕्рдлेрдпрд░ рдХा рд░ाрд╕ाрдпрдиिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдЕрд╕рдоाрди рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдХ्рд░рдорд╢: рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди,
рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди, рд╣ीрд▓िрдпрдо рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдХ्рд░рдорд╢: рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди, рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди, рд╣ीрд▓िрдпрдо рддрдеा рд╣ाрдЗрдб्рд░ोрдЬрди рдХी рдкрд░рддрджाрд░ рд╕ंрд░рдЪрдиाрдПँ рд╣ै।
рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХा рд╕ंрдШрдЯрди-
(1) рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдЧैрд╕ рдХा рдПрдХ рдЖрд╡рд░рдг рд╣ै рдЬो рднूрдкृрд╖्рда рдХे рдКрдкрд░ рд╣рдЬाрд░ों рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХी рдКंрдЪाрдИ рддрдХ рдлैрд▓ा рд╣ै। рд▓рдЧрднрдЧ 90 рдХि.рдоी. рдХी рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рдпрд╣ рддीрди рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧैрд╕ों-рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рддрдеा рдЖрд░рдЧрди рдоें рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЗрдирдоें рдиिрдпॉрди рдХ्рд░рдк्рдЯрди рдПрд╡ं рдиीрдиॉрди рдЬैрд╕ी рджुрд░्рд▓рдн рдЧैрд╕ें рд╣ै рдЬिрди्рд╣ें рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧैрд╕ें рднी рдХрд╣рддे рд╣ै।
(ii) рдСрдХ्рд╕ीрдЬрди рдПрд╡ं рдиाрдЗрдЯ्рд░ोрдЬрди рдоिрд▓рдХрд░ рд╣ोрдоोрд╕्рдлेрдпрд░ рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╢ुрд╖्рдХ рд╣рд╡ा рдХे 99 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддे рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдХाрд░्рдмрди рдбाрдпрдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб, рдЬрд▓рд╡ाрд╖्рдк рдУрдЬोрди, рдЕрдХ्рд░िрдп рдЧैрд╕ें рдЬैрд╕े-рдХ्рд░िрдк्рдЯрди рдиिрд░्рдпाрди,рдЖрд░рдЧрди рддрдеा рдЕрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдаोрд╕ рдПрд╡ं рдж्рд░рд╡ рдХрдг рдЬिрди्рд╣ें рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕ेрд░ोрд╕ॉрд▓ рдпा рд╡ाрдпुрд╡िрд▓рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं।