NCERT Class 9 Sanskrit Chapter 7 प्रत्यभिज्ञानम्
NCERT Solutions for Class 9 Sanskrit Shemushi Chapter 7 प्रत्यभिज्ञानम्
अभ्यासः
प्रश्न 1.
अधोलचितानां प्रश्नानाम् उत्तरानि संस्कृतभाष्य लिखितात्
(क)भतः कस्य ग्रहणम् अक्रोत?
उत्तर:
भतः सौभद्रस्य ग्रहणम् अक्रोत।
(ख) अभिमन्युः कथं गृहीतः आसीत्?
उत्तर:
अश्स्त्रः वाञ्चयित्वा गृहीतः।
(छ) भीमसेनेन बृहन्नालय च पृष्टः अभिमन्युः किमार्थम् उत्तरं न ददाति?
उत्तर:
भीमसेनेन बृहन्नालय च पृष्ठः अभिमन्युः उत्तरं न ददाति यतः सः सहयेन क्षुब्धः आसीत्।
(घ) अभिमन्युः स्वर्गे किमार्थं वाञ्चितः इव अनुभवति?
उत्तर:
अभिमन्युः स्वर्गे वञ्चितः इव अनुभवति यतः सः शास्त्रः वाञ्चयित्वा गृहीतः।
(ङ) कस्मात् कारणात् अभिमन्युः गोगृहं सुखान्तं मन्यते?
उत्तर:
अभिमन्युः गोग्रां सुखान्तं मन्यते यतः अन्नैव तस्य पितरः दर्शिताः
प्रश्न 2.
अंधोलचितवाक्येषु समर्पणभावं छिनुत-
(क) भोः को नु खल्वेषः? येन भूजैकानियनत्रितो बलाधिकेनापि न पीडितः अस्मि। (विस्मयः, भयम्, जिज्ञासा)
उत्तरः
विस्मयः।
(ख) कथं कथं! अभिमन्यु महम्। (आत्मप्रशंसा, रूमाः, दैन्यम्)
उत्तरः
रूमाः।
(छ) कथं मां पितृवदाक्रम्य स्त्रीगतां कथं पृच्छसे? (लज्जा, क्रोधः, प्रोटोटाइप)
उत्तरः
क्रोधः।
(घ) धनुस्तु दुर्बलैः एव गृह्यते मम तु भुजौ एव प्रहरणम्। (अंधविश्वासः, शौर्यम्, उत्साहः)
उत्तरः
शौर्यम्।
(ङ) बहुभ्यामाहृतं भीमः बहुभ्यमेव नेष्यति। (आत्मविश्वासः, आत्माविश्वासः, वाक्ससंयमः)
उत्तरः
मित्रः।
(च) दृष्ट्या गोग्रां स्वान्तं पित्रो येन दर्शिताः। (क्षमा, हर्षः, गाम्भीर्यम्)
उत्तरः
हर्षः।
प्रश्न 3.
यथास्थानं रिक्तस्थान कलाकारं कुरुत्
उत्तर:
(क) खलु + एषः = खल्वेषः।
(ख) बल + अधिकेण + अपि = बलाधिकेनापि
(ग) विभाति + उमावेशम् = विभात्युमावेशम्।
(घ) वाचालयतु + एनम् = वाचालयत्वेनम्।
(ङ) रुष्यति + एष = रुष्येष।
(च) त्वमेव + एनम् = त्वमेवैनम्।
(च) यातु + इति = यात्विति।
(ज) धनञ्जय + इति = धनञ्जययेति।
प्रश्न 4.
अधोलचितानि वचनानि कः प्रति कं कथयति
यथा - कः - कं प्रति
आर्य, अभिभाषणकौतूहलं मे महत्। – बृहन्नला – भीमसेनम्
उत्तर
(क) कथमिदानीं सावज्जमिव मां हस्यते? – अभिमन्युः – बृहन्नलाम्
(ख)। अश्स्त्रेणेत्यभिधीयताम्। – अभिमन्युः – भीमसेनम्
(जी) पूज्यतमस्य क्रियतां पूजा। – उत्तरः – राजानम्
(घ) पुत्र! कोऽयं मध्यमो नाम। – भगवान। – अभिमन्युम्
(ङ) शान्तं पापम् ! धनुस्तु दुर्बलैः एव गृह्यते। – भीमसेनः – अभिमन्युम्
प्रश्न 5.
अधोलचितानि शूलानि सर्वनामपदानि कस्मै उपयुक्तानि
(क) वाचालयतु एनम् आर्यः।
उत्तर:
अभिमन्यवे।
(ख) किमार्थं तेन पदातिना गृहीतः।
उत्तर :
भीमय।
(छ) कथं न मम अभिवादयसि।
उत्तर:
राजये।
(घ) मम तु भुजौ एव प्रहरणम्।
उत्तर:
भीमसेनाय।
(ङ) अपूर्व इव ते हर्षो ब्रूहि केन विस्मितः?
उत्तर:
भटै।
प्रश्न 6.
श्लोकानाम् अपूर्णः अन्वयः अधोदत्तः। पाठमाधृत्य रिक्तस्थानानि पूरयत्
उत्तर:
(क) पार्थं पितरम् मातुलं जनार्दन म उदिष्य कृतस्त्रस्य युवास्य युद्धपराजयः युक्तः।
(ख) कण्ठश्लिष्टेन बहुना जरासंधं योक्त्रयित्वा तत् असह्यं कर्म कृत्वा (भीमेन) कृष्णः अतदृष्टां नितः।